Μια νέα εκτίμηση για το μάθημα της Έκθεσης

Πηγή: http://siamantoura.blogspot.com/2011/05/1-2011.html
Ένα εξαιρετικό κείμενο του Π. Τσουκαλά, που δημοσιεύθηκε στο alfavita.gr, σχετικά με τους προβληματισμούς που γεννήθηκαν σε όλους μας όσον αφορά το ζητούμενο Β1 στο μάθημα της Νεοελ. Γλώσσας

Στο ζητούμενο Β1 του κριτηρίου Νεοελληνικής Γλώσσας (πανελλήνιες Εξετάσεις 2011), οι διαγωνιζόμενοι αποτυγχάνουν να αναπτύξουν ικανοποιητικά σε παράγραφο τη φράση του Π. Μανδραβέλη «Η κοινότητα χρειάζεται την κοινή εμπειρία για να είναι κοινότητα». Η αποτυχία αυτή παρουσιάζει έξαρση συγκριτικά με άλλες χρονιές. Δεν είναι όμως φετινό γεγονός. Τούτο σημαίνει ότι οφείλεται τόσο σε συγκεκριμένες αστοχίες επικαιρικού χαρακτήρα όσο και σε πάγιες αδυναμίες.

Ιδιαίτερα φέτος η επιλογή του συγκεκριμένου χωρίου ήταν εν μέρει ατυχής. Διότι η επίμαχη φράση αποτελεί μέρος ενός συλλογισμού, το αποδεικτικό μέρος του οποίου παραλείφτηκε κατά τη (διπλή) διασκευή του κειμένου. Κατά συνέπεια μένει μετέωρη και σκοτεινή νοηματικά .

Προκειμένου να διερευνήσω τις πάγιες αδυναμίες (και να αποφύγω τις συνήθεις αναφορές σε κενά της εν γένει γλωσσικής διδασκαλίας), μελέτησα 18 «ενδεικτικές» απαντήσεις στο Β1 που κατέθεσαν και δημοσίευσαν στο Διαδίκτυο συνάδελφοι φιλόλογοι εργαζόμενοι σε φροντιστήρια. Σκοπός μου δεν ήταν να κρίνω το έργο τους. Αποφεύγω να αναφερθώ στη σαφήνεια του λόγου, στην ορθοέπεια, στον ειρμό της σκέψης και στη δομή. Εστιάζω στον τρόπο με τον οποίο προσέγγισαν εν θερμώ (γιατί εξέθεσαν τις απαντήσεις τους αυθημερόν) το ζητούμενο της ανάπτυξης.

 

Οι παρατηρήσεις μου

1. Ερήμην του κειμένου ή συναρτήσει αυτού;
a. Πολλοί αναπτύσσουν τη φράση ερήμην του κειμένου: αναλύουν την έννοια της «κοινής εμπειρίας», τι σημαίνει και πώς προκύπτει, γιατί θεωρείται αναγκαία για την ύπαρξη – διατήρηση μιας κοινότητας, πώς συνδέεται με τη συνοχή μιας ομάδας, με το ομαδικό πνεύμα και τη συνεργασία
b. Πολλοί συνδέουν την ανάλυσή τους για την εμπειρία - κοινότητα με το Διαδίκτυο:
i. Άλλοι μοιράζουν την ανάλυση τους στα δυο
ii. Άλλοι εστιάζουν πιο πολύ στην κοινή εμπειρία και λιγότερο στο Διαδίκτυο
iii. Άλλοι εστιάζουν πιο πολύ στο Διαδίκτυο
iv. Κάποιοι (αν καταλαβαίνω καλά) προσθέτουν νέες (με την έννοια ότι δεν αναπαράγουν ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεται ο Μανδραβέλης) αιτίες «κατακερματισμού της εμπειρίας» στο Διαδίκτυο
v. Άλλοι αλλάζουν την οπτική γωνία του Μανδραβέλη (με την έννοια ότι δεν βλέπουν το Διαδίκτυο ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα για τους ισχύοντες συνεκτικούς δεσμούς, αλλά είτε ουδέτερα είτε δεοντολογικά ως χώρο ανάπτυξης της κοινωνικότητας)

2. Όριο λέξεων: κάποιοι υπερβαίνουν κατά πολύ το ανώτατο όριο των 80 λέξεων (ανώτατο όριο υπέρβασης οι 58 λέξεις)

3. Μέθοδοι ανάπτυξης: οι συνάδελφοι δοκιμάζουν διάφορους τρόπους ανάπτυξης
a. Αιτιολόγηση - απόδειξη (δεσπόζει η ανάπτυξη ενός επιχειρήματος που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι κοινές εμπειρίες είναι αναγκαίες για την ύπαρξη μιας κοινότητας)
b. Παραδείγματα, λεπτομέρειες (κυρίως επεξηγηματικές λιγότερο ενδεικτικές περιπτώσεις)
c. Αντίθεση (συλλογικότητα – ατομικισμός, παραδοσιακή κοινωνία – κοινωνία της «διαδικτυακής εποχής»)

Τα συμπεράσματα μου
1. οι συνάδελφοι (κατά περίπτωση βέβαια) ενσυνειδήτως και παρά τους δισταγμούς που γεννά η δημόσια έκθεση:
a. δεν περιορίζονται στην καθορισμένη έκταση της παραγράφου
b. δεν περιορίζονται στο ζητούμενο «αναπτύξτε» αλλά προχωρούν σε σχολιασμό
c. δεν περιορίζονται στο περιεχόμενο της επίμαχης φράσης όπως νοηματοδοτείται στο δοσμένο άρθρο, αλλά την αντιμετωπίζουν ως αυτόνομο ολοκληρωμένο κείμενο (παρά την εμπειρία του 2008)
d. δεν αισθάνονται ασφαλείς αναπτύσσοντας τη σκέψη τους με παραδείγματα ή με την αντίθεση αλλά καταφεύγουν στην απόδειξη με αιτιολόγηση
2. υποθέτω ότι τα παραπάνω αντανακλούν και τη διδακτική τους συμπεριφορά. Υποθέτω επίσης ότι οι συνάδελφοι δεν συνιστούν μια διακριτή μειονότητα στο σύνολο των διδασκόντων το μάθημα.
3. συμπεραίνω ότι το Β1 ζητούμενο δεν είναι επαρκώς οριοθετημένο διδακτικά. Οι διδάσκοντες αγνοούν τι είναι αποδεκτό και τι όχι στο πλαίσιο «να αναπτύξετε σε παράγραφο την τάδε φράση». Το ίδιο συμβαίνει και με τους μαθητές. Ενδέχεται το ίδιο να αφορά και τους βαθμολογητές.
4. απαιτείται συνεπώς να διαμορφωθούν «αρμοδίως» οι στόχοι και τα προαπαιτούμενα της εν λόγω άσκησης, να διατυπωθούν με σαφήνεια και να γνωστοποιηθούν σε εκπαιδευτικούς και μαθητές.

                                                                                                                                                                                                        Παναγιώτης Τσουκαλάς

                                                                                                                                                                                                Εκπαιδευτικός 6ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας