Τρίτη 31 Μαΐου 2011

Μια νέα εκτίμηση για το μάθημα της Έκθεσης



Πηγή: http://siamantoura.blogspot.com/2011/05/1-2011.html
Ένα εξαιρετικό κείμενο του Π. Τσουκαλά, που δημοσιεύθηκε στο alfavita.gr, σχετικά με τους προβληματισμούς που γεννήθηκαν σε όλους μας όσον αφορά το ζητούμενο Β1 στο μάθημα της Νεοελ. Γλώσσας


Στο ζητούμενο Β1 του κριτηρίου Νεοελληνικής Γλώσσας (πανελλήνιες Εξετάσεις 2011), οι διαγωνιζόμενοι αποτυγχάνουν να αναπτύξουν ικανοποιητικά σε παράγραφο τη φράση του Π. Μανδραβέλη «Η κοινότητα χρειάζεται την κοινή εμπειρία για να είναι κοινότητα». Η αποτυχία αυτή παρουσιάζει έξαρση συγκριτικά με άλλες χρονιές. Δεν είναι όμως φετινό γεγονός. Τούτο σημαίνει ότι οφείλεται τόσο σε συγκεκριμένες αστοχίες επικαιρικού χαρακτήρα όσο και σε πάγιες αδυναμίες.
Ιδιαίτερα φέτος η επιλογή του συγκεκριμένου χωρίου ήταν εν μέρει ατυχής. Διότι η επίμαχη φράση αποτελεί μέρος ενός συλλογισμού, το αποδεικτικό μέρος του οποίου παραλείφτηκε κατά τη (διπλή) διασκευή του κειμένου. Κατά συνέπεια μένει μετέωρη και σκοτεινή νοηματικά .
Προκειμένου να διερευνήσω τις πάγιες αδυναμίες (και να αποφύγω τις συνήθεις αναφορές σε κενά της εν γένει γλωσσικής διδασκαλίας), μελέτησα 18 «ενδεικτικές» απαντήσεις στο Β1 που κατέθεσαν και δημοσίευσαν στο Διαδίκτυο συνάδελφοι φιλόλογοι εργαζόμενοι σε φροντιστήρια. Σκοπός μου δεν ήταν να κρίνω το έργο τους. Αποφεύγω να αναφερθώ στη σαφήνεια του λόγου, στην ορθοέπεια, στον ειρμό της σκέψης και στη δομή. Εστιάζω στον τρόπο με τον οποίο προσέγγισαν εν θερμώ (γιατί εξέθεσαν τις απαντήσεις τους αυθημερόν) το ζητούμενο της ανάπτυξης.

 



Οι παρατηρήσεις μου

1. Ερήμην του κειμένου ή συναρτήσει αυτού;
a. Πολλοί αναπτύσσουν τη φράση ερήμην του κειμένου: αναλύουν την έννοια της «κοινής εμπειρίας», τι σημαίνει και πώς προκύπτει, γιατί θεωρείται αναγκαία για την ύπαρξη – διατήρηση μιας κοινότητας, πώς συνδέεται με τη συνοχή μιας ομάδας, με το ομαδικό πνεύμα και τη συνεργασία
b. Πολλοί συνδέουν την ανάλυσή τους για την εμπειρία - κοινότητα με το Διαδίκτυο:
i. Άλλοι μοιράζουν την ανάλυση τους στα δυο
ii. Άλλοι εστιάζουν πιο πολύ στην κοινή εμπειρία και λιγότερο στο Διαδίκτυο
iii. Άλλοι εστιάζουν πιο πολύ στο Διαδίκτυο
iv. Κάποιοι (αν καταλαβαίνω καλά) προσθέτουν νέες (με την έννοια ότι δεν αναπαράγουν ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεται ο Μανδραβέλης) αιτίες «κατακερματισμού της εμπειρίας» στο Διαδίκτυο
v. Άλλοι αλλάζουν την οπτική γωνία του Μανδραβέλη (με την έννοια ότι δεν βλέπουν το Διαδίκτυο ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα για τους ισχύοντες συνεκτικούς δεσμούς, αλλά είτε ουδέτερα είτε δεοντολογικά ως χώρο ανάπτυξης της κοινωνικότητας)
2. Όριο λέξεων: κάποιοι υπερβαίνουν κατά πολύ το ανώτατο όριο των 80 λέξεων (ανώτατο όριο υπέρβασης οι 58 λέξεις)
3. Μέθοδοι ανάπτυξης: οι συνάδελφοι δοκιμάζουν διάφορους τρόπους ανάπτυξης
a. Αιτιολόγηση - απόδειξη (δεσπόζει η ανάπτυξη ενός επιχειρήματος που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι κοινές εμπειρίες είναι αναγκαίες για την ύπαρξη μιας κοινότητας)
b. Παραδείγματα, λεπτομέρειες (κυρίως επεξηγηματικές λιγότερο ενδεικτικές περιπτώσεις)
c. Αντίθεση (συλλογικότητα – ατομικισμός, παραδοσιακή κοινωνία – κοινωνία της «διαδικτυακής εποχής»)

Τα συμπεράσματα μου
1. οι συνάδελφοι (κατά περίπτωση βέβαια) ενσυνειδήτως και παρά τους δισταγμούς που γεννά η δημόσια έκθεση:
a. δεν περιορίζονται στην καθορισμένη έκταση της παραγράφου
b. δεν περιορίζονται στο ζητούμενο «αναπτύξτε» αλλά προχωρούν σε σχολιασμό
c. δεν περιορίζονται στο περιεχόμενο της επίμαχης φράσης όπως νοηματοδοτείται στο δοσμένο άρθρο, αλλά την αντιμετωπίζουν ως αυτόνομο ολοκληρωμένο κείμενο (παρά την εμπειρία του 2008)
d. δεν αισθάνονται ασφαλείς αναπτύσσοντας τη σκέψη τους με παραδείγματα ή με την αντίθεση αλλά καταφεύγουν στην απόδειξη με αιτιολόγηση
2. υποθέτω ότι τα παραπάνω αντανακλούν και τη διδακτική τους συμπεριφορά. Υποθέτω επίσης ότι οι συνάδελφοι δεν συνιστούν μια διακριτή μειονότητα στο σύνολο των διδασκόντων το μάθημα.
3. συμπεραίνω ότι το Β1 ζητούμενο δεν είναι επαρκώς οριοθετημένο διδακτικά. Οι διδάσκοντες αγνοούν τι είναι αποδεκτό και τι όχι στο πλαίσιο «να αναπτύξετε σε παράγραφο την τάδε φράση». Το ίδιο συμβαίνει και με τους μαθητές. Ενδέχεται το ίδιο να αφορά και τους βαθμολογητές.
4. απαιτείται συνεπώς να διαμορφωθούν «αρμοδίως» οι στόχοι και τα προαπαιτούμενα της εν λόγω άσκησης, να διατυπωθούν με σαφήνεια και να γνωστοποιηθούν σε εκπαιδευτικούς και μαθητές.

                                                                                                                                                                                                        Παναγιώτης Τσουκαλάς
                                                                                                                                                                                                Εκπαιδευτικός 6ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας

Τετάρτη 25 Μαΐου 2011

Να εμψυχώσουμε λίγο και τους καθηγητές που διορθώνουν....



Τώρα που περατώθηκαν οι Πανελλαδικές για τα βασικά μαθήματα θέλω να πω δυο λόγια για τους συναδέλφους που βαθμολογούν.
Δουλεύουμε για δύο περίπου ευρώ το κάθε γραπτό μεικτά. Δηλαδή 50 ευρώ το κάθε πακέτο γραπτών. Εγώ διορθώνω Νεοελληνική Γλώσσα και χρειάζομαι 7,5 έως 8 ώρες για κάθε πακέτο. Το ίδιο περίπου και οι υπόλοιποι συνάδελφοι. Τα σημειώνω αυτά, για να αναδείξω όσα ακολουθούν.
Σήμερα καταμεσήμερο διόρθωνα καθισμένος στην έδρα μιας αίθουσας του Βαθμολογικού. Κάποια στιγμή σήκωσα τα μάτια και είδα 15 συναδέλφους να είναι σκυμμένοι στα γραπτά των μαθητών και να μην ακούγεται κιχ. Γύρισα το βλέμμα γύρω γύρω και παρατήρησα έναν έναν τους συναδέλφους, τον Σ., την Α., την Ντ., την Ε. και σκέφτηκα πως ίσως είναι η βαθμολόγηση και οι πανελλήνιες εξετάσεις ο τελευταίος θεσμός που επιβιώνει στην Ελλάδα.
Και θέλω να διαβεβαιώσω τα παιδιά που έδωσαν εξετάσεις πως τα γραπτά τους βαθμολογούνται τουλάχιστον σε εμάς με απόλυτη σοβαρότητα, προσοχή και ευθύνη.
Θέλω επίσης να εκφράσω την περηφάνια μου για τους συναδέλφους που έρχονται να διορθώσουν και βεβαίως την ντροπή μου για τους ανεύθυνους "συναδέλφους" που διαρκώς δηλώνουν απόντες από τα καθήκοντά τους.
Για τους τελευταίους έχει καταργηθεί η αξιολόγηση. Για να επιβιώνουν και να επιβαίνουν πάνω στο καματερό που είναι η δημόσια εκπαίδευση, δηλαδή εμείς. Πάντα έτσι, κύριοι συνδικαλιστές!

5 σχόλια:


Νίκος είπε...
Εσείς διορθώνετε υπεύθυνα οι άλλοι όμως?
Θερσίτης είπε...
Μη φοβάσαι, Νίκο. Υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες και για τους επιπόλαιους. Από έναν επιπόλαιο το μόνο που μπορείς να πάθεις είναι να ...ευνοηθείς. Δεν σε πειράζει, έτσι;
Διονύσης Μάνεσης είπε...
Θερσίτη, Πηγαίνοντας κι εγώ στο βαθμολογικό χρόνια, από πέρυσι είχα την ίδια ανάγκη με σένα, αλλά δεν της έδωσα διέξοδο: ( τουλάχιστον) μιαν ανάρτηση για τους συναδέλφους μου: Που κι εμένα με συγκινεί η προσοχή τους, το "βασάνισμα" του κάθε γραπτού, οι συνεχείς άτυπες διαβουλεύσεις μεταξύ μας ( "διάβασε αυτό, συνάδελφε", "τι θα έβαζες εδώ, εσύ;" κοκ), η έγνοια να μην αδικήσουν κάποιο γραπτό, δηλαδή κάποιο παιδί... Μας παρατηρώ να μεγαλώνουμε - μια και μας παρατηρώ μια φορά το χρόνο εδώ και πάνω από 15 χρόνια και κάθε χρόνο η ίδια διαπίστωση: είναι πολλοί οι υπεύθυνοι, οι ευσυνείδητοι, οι εργατικοί. Το ξέρεις, δε με νοιάζει να ευλογώ τα γένια μας. Είναι η αλήθεια που βλέπω. Και όλοι, βέβαια, υπηρετώντας ένα σύστημα αξιολόγησης/βαθμολόγησης ( αναφέρομαι στην έκθεση και τη λογοτεχνία) που έχει τόσα αδύνατα σημεία και τόσες φορές μας αφήνει απροστάτευτους και μας εκθέτει. Καλή δύναμη.
Θερσίτης είπε...
Καλή δύναμη και σε εσάς, Διονύση! Ξέρω πως εμείς στην Ανατολική Αττική δεν είμαστε η εξαίρεση αλλά ο κανόνας. Γι'αυτό ίσως και κάποιοι ελάχιστοι ακατονόμαστοι δεν μας κάνουν την τιμή να κάθονται μαζί μας και να βασανίζονται βασανίζοντας ένα γραπτό.
Νίκος είπε...
Να ευνοηθώ όχι δεν με πειράζει,μην με τσεουρώσει φοβάμαι!!

Δευτέρα 23 Μαΐου 2011

Η θέση της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων για τα θέματα των Λατινικών



Alea jacta est.
Ιούλιος Καίσαρ, 101-44 π.Χ


Τα θέματα των Λατινικών της θεωρητικής κατεύθυνσης ήταν αναμενόμενα χωρίς
ιδιαίτερες εκπλήξεις, απαιτούσαν όμως πολύ καλή προετοιμασία των υποψηφίων.
A.1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Τα προς μετάφραση κείμενα προέρχονται από τις διδακτικές ενότητες ΧΧΧ και XLIX
του σχολικού εγχειριδίου. Είναι γνωστά και διδαγμένα και δεν έχουν ιδιαίτερες
μεταφραστικές απαιτήσεις.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Οι γραμματικές και συντακτικές ασκήσεις - κλιμακούμενης δυσκολίας - κινούνται στην
παραδοσιακή πρακτική των τελευταίων ετών, ελέγχοντας μόνο την απομνημόνευση
τύπων.
B1 μονάδες 15
suspicio
quoddam
continentius
rebus
laudis
genus
alicuius
dedecore
virorum
cultellοs
eae-que
tonsoribus
haec
certiore
talium


B2 μονάδες 15
laudemus
visum iri
victu
obiceretis
constituuntur
interfice
cognitura sit
resecuero
poscens
elabendi
obiurgavisti
venturus erat
praeripiunt
estote
moliri
Γ.1.α. quod Asiam vidit: δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση, ως επιρρηματικός
προσδιορισμός της αιτίας στο laudare. Εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει
αντικειμενική αιτιολογία. (μονάδες 3)
Γ.1.β. Murenam laudare debemus:
Murena nobis laudandus est (μονάδες 6)
Γ.1.γ. «cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset “
consilio cognito (μονάδες 6)
3
Γ.2.α. (μονάδες 6)
luxuriae Γενική αντικειμενική στο suspicionem
Murenae Έμμεσο αντικείμενο στο obiecerunt
nomini Δοτική προσωπική χαριστική στο
constituta est
uxor Παράθεση στο Porcia
tonsorium Επιθετικός προσδιορισμός στο cultellum
secreto Επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου
στο inquit
Γ2β. Μετατροπή ευθέος λόγου σε πλάγιο με εξάρτηση τη φράση: Aliquis dicit…
Aliquis dicit clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatum Brutum ad
eam/illam obiurgandam venisse quod tonsoris praeripuerit officium (μονάδες 4)
Γ2γ. «cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit» Αντικατάσταση
γερουνδιακού με τελική πρόταση: ut (Porcia) ungues resecaret
και με σουπίνο: resectum ungues (μονάδες 5)

Οι λύσεις των Λατινικών



Α1) Κι αν η Ασία κρύβει κάποια υποψία χλιδής, οφείλουμε να επαινέσουμε το Μουρήνα, γιατί είδε την Ασία αλλά έζησε στην Ασία με εγκράτεια. Γι’ αυτό το λόγο οι κατήγοροι του δε χρησιμοποίησαν για μομφή εναντίον του Μουρήνα το όνομα «Ασία», απ’ την οποία δημιουργήθηκε έπαινος για την οικογένειά του, υστεροφημία για την γενιά του, τιμή και δόξα για τ’  όνομά του, αντίθετα (τον κατηγόρησαν) για κάποια ατιμία και ντροπή που ή παραλήφθηκε στην Ασία ή έφερε μαζί του από την Ασία.

          Η Πορκία, η σύζυγος του Βρούτου, όταν έμαθε το σχέδιο του άντρα της να δολοφονήσει τον Καίσαρα, ζήτησε ξυράφι μανικιουρίστα τάχα για να κόψει τα νύχια της και αυτοτραυματίστηκε με αυτό καθώς της γλίστρησε δήθεν τυχαία. Έπειτα ο Βρούτος, αφού κλήθηκε από την κραυγή των υπηρετριών στην κρεβατοκάμαρά της, ήρθε για να την μαλώσει γιατί τάχα είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Σε αυτόν η Πορκία είπε κρυφά «αυτό δεν είναι μια ασυλλόγιστη πράξη μου αλλά μια ξεκάθαρη απόδειξη της αγάπης μου για σένα που ετοιμάζεις τέτοιο σχέδιο…».
Β1)
-suspicionem : την κλητική ενικού : suspicio.
-quandam : την αιτιατική ενικού στο ουδέτερο γένος : quoddam.
-continenter : τον συγκριτικό βαθμό του επιρρήματος : continentius.
-rem : τη δοτική πληθυντικού :rebus.
-laus : τη γενική ενικού : laudis.
-generi : την αιτιατική ενικού : genus.
-aliquod : τη γενική ενικού στο ίδιο γένος : alicuius.
-dedecus : την αφαιρετική ενικού : dedecore.
-viri : τη γενική πληθυντικού : virorum.
-cultellum : την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό : cultellos.
-eoque : την ονομαστική πληθυντικού στο θηλυκό γένος : eaeque.
-tonsoris : τη δοτική πληθυντικού : tonsoribus.
-hoc : την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό στο ίδιο γένος : haec.
-certissimum : την αφαιρετική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος : certiore.
-tale : τη γενική πληθυντικού στο ίδιο γένος : talium.

Β2)
-laudare : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της υποτακτικής στην ίδια φωνή : laudemus.
-vidit : το απαρέμφατο του μέλλοντα στην παθητική φωνή : visum iri.
-vixit : την αφαιρετική του σουπίνου :victu.
-obiecerunt : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του παρατατικού της υποτακτικής στην ίδια φωνή : obiceretis.
-constituta est : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της οριστικής στην ίδια φωνή : constituuntur.
-interficiendo : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του ενεστώτα της προστακτικής στην ενεργητική φωνή : interfice.
-cognovisset : το τρίτο ενικό πρόσωπο του μέλλοντα της υποτακτικής στην ίδια φωνή (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο) : cognitura sit.
-resecandorum : το πρώτο ενικό πρόσωπο του συντελεσμένου μέλλοντα της οριστικής στην ενεργητική φωνή : resecuero.
-poposcit : τη μετοχή ενεστώτα στην ονομαστική ενικού : poscens.
-elapso : τη γενική του γερουνδίου :elabendi.
-obiurgandam : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του παρακειμένου της οριστικής στην ενεργητική φωνή : obiurgavisti.



-venit : το τρίτο ενικό πρόσωπο του παρατατικού της οριστικής στην ενεργητική περιφραστική συζυγία (να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο) : venturus erat.
-praeripuisset : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του ενεστώτα της οριστικής στην ενεργητική φωνή : praeripiunt.
-est : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του μέλλοντα της προστακτικής :estote.
-molientem : το απαρέμφατο ενεστώτα : moliri.

  
Γ1α) «quod Asiam vidit»:
Ø    Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση.
Ø    Επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο laudare.
Ø    Εκφέρεται με οριστική διότι δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία.


Γ1β) «Murenam laudare debemus»: Murena laudandus est nobis.


Γ1γ) «cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset»consilio viri sui de interficiendo Caesare cognito.



Γ2α)
luxuriate : γενική αντικειμενική στο suspicionem.
Murenae: έμμεσο αντικείμενο στο obiecerunt.
nomini: δοτική προσωπική χαριστική στο constituta est.
uxor: παράθεση στο Porcia.
tonsorium: επιθετικός προσδιορισμός στο cultellum.
secreto: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο inquit.


Γ2β) «Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium»:
Aliquis dicit clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatum Brutum ad eam obiurgandam venisse quod tonsoris praeripuisset officium.



Γ2γ) «cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit»:
ØΤελική πρόταση : ut resecaret ungues (-is)
ØΣουπίνο: resectum ungues (-is)
  

Λατινικά και τέλος





Κυριακή 22 Μαΐου 2011

Σκέψεις γύρω από τη διόρθωση τη Εκθέσεως



Έχοντας ολοκληρώσει τη διόρθωση 100 γραπτών τα συμπεράσματα και τα προβλήματα που βγάζω από τη διόρθωση μέχρι στιγμής μπορούν να επαυξηθούν και με τα ακόλουθα:
α) Στην ερώτηση Β1 υπάρχει βαθιά αδυναμία κατανόησης της φράσης. Η αδυναμία οφείλεται κυρίως στον αποσπασματικό χαρακτήρα της φράσης, στην έλλειψη σχέσης με το υπόλοιπο κείμενο και επομένως συνιστά λάθος της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι όλα τα γραπτά στη Β1 κινούνται στο 4-5/10. Δύο ή τρία γραπτά από τα εκατό βαθμολογήθηκαν με 9 ή 10. Υπάρχουν και πολλά που είναι στο 00.
β) Στο α΄ερώτημα της παραγωγής λόγου υπάρχει το πρόβλημα της σύγχυσης μεταξύ της προσφοράς του διαδικτύου στη γνώση και της προσφοράς του στην πληροφόρηση, στην ενημέρωση. Εδώ θα γεννηθούν αρκετές αναβαθμολογήσεις από διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης.
γ) Πολλοί μαθητές δεν λαμβάνουν υπόψη τους ούτε ανταποκρίνονται στο επικοινωνιακό πλαίσιο της ομιλίας.
Θα δείξω τις επόμενες μέρες πώς αναλύουμε το Β1 ειδικά το φετινό αλλά και γενικότερα.

Παρασκευή 20 Μαΐου 2011

Απαιτητικό το άγνωστο για τους μαθητές της Γ ΄ Λυκείου



Στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών θεωρητικής κατεύθυνσης Ημερησίου
Γενικού Λυκείου η επιλογή του διδαγμένου κειμένου από την «Πολιτεία» του
Πλάτωνα αναφέρεται στο θέμα της παιδείας των φιλοσόφων στην ιδανική πολιτεία.
Οι ερωτήσεις είναι διατυπωμένες με σαφήνεια, απαιτούν γνώση των σχολίων του
σχολικού βιβλίου, αλλά και βαθύτερη γνώση του πλατωνικού κειμένου. Η
μετάφραση είναι διδαγμένη και ως τούτου δεν παρουσιάζει καμία δυσκολία για
τους υποψηφίους.
Στη Β1 ερώτηση, η φράση «ἐν παιδείᾳ» σχολιάζεται στο σχολικό βιβλίο, σελ. 119.
Για τη φράση «ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν» πρέπει να γίνει αναφορά στην
ανάβαση του φιλοσόφου προς τη θέαση του Αγαθού (Ιδέα του αγαθού).
Β2: Οι φράσεις του κειμένου με τις οποίες ο Πλάτων προσδιορίζει αυτούς που είναι
ακατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες είναι:
«μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους», «μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους
διατρίβειν διὰ τέλους».


Στη συνέχεια στο κείμενο δίνεται η αιτιολόγηση: «τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ
οὐκ ἔχουσιν ἕνα», «τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν».
Β3: Η απάντηση υπάρχει στο σχολικό βιβλίο, σελ. 102 (οι δύο τελευταίες
παράγραφοι).
Β4:απόρρητος : προειρημένων
ντροπαλός : ἐπιτροπεῦσαι -ἐπιτρέπειν
αντιβιοτικό: τῷ βίῳ
αποχή: ἔχουσιν
δυσπραγία: πράττειν
μονοκατοικία:ἀπῳκίσθαι, τῶν οἰκιστῶν
προφήτης: ἔφη
είδωλο: ἴδωσι
βάθρο: ἀναβῆναι, ἀνάβασιν
ανυπόμονος: καταμένειν
Το αδίδακτο κείμενο, από το «Συμπόσιον» του Ξενοφώντα, είναι ιδιαίτερα
απαιτητικό και παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες, τόσο στη μετάφραση όσο και στην
κατανόηση.
Οι γραμματικές και συντακτικές παρατηρήσεις, στερεότυπα διατυπωμένες, δεν
παρουσιάζουν δυσκολία εκτός από την παρατήρηση Γ3β, στην οποία η διευκρίνιση
για την εξάρτηση του πλαγίου λόγου πιθανόν να δυσκόλεψε τους υποψηφίους.
Μετάφραση
Εκείνοι λοιπόν, δειπνούσαν σιωπηλά, σαν να τους είχε αυτό επιβληθεί από κάποιον
ανώτερο. Και ο Φίλιππος ο γελωτοποιός, αφού κτύπησε την πόρτα, είπε σε αυτόν
που προσέτρεξε να ανακοινώσει και ποιος ήταν και για ποιο λόγο επιθυμούσε να
τον οδηγήσουν μέσα· και είπε ότι έρχεται, αφού ετοίμασε όλα τα απαραίτητα, ώστε
να δειπνήσουν με ξένες προμήθειες. Και ο υπηρέτης είπε ότι ήταν πολύ
στενοχωρημένος γιατί δεν έφερε τίποτε και επειδή ήταν νηστικός. Ο Καλλίας
λοιπόν, αφού άκουσε αυτά είπε· αλλά όμως, φίλοι, είναι ντροπή να (του)
αρνηθούμε την είσοδο· ας εισέλθει λοιπόν. Και συγχρόνως έστρεψε το βλέμμα του
στον Αυτόλυκο, ολοφάνερα εξετάζοντας πώς φάνηκε σε εκείνον το αστείο.
Γ2: κρείττονος: κρείττονας –κρείττους
ὅ,τι : οὗτινος - ὅτου
ἔφη: φαίη
πάντα: πᾶσι
φέρειν: ἐνεγκεῖν
ταῦτα: αὗται
ἄνδρες: ἄνερ
αἰσχρόν: αἰσχίονι
εἰσίτω: εἴσιθι
δόξειε: ἔδοξε
Γ3α: αὐτοῖς: αντικείμενο στο ἐπιτεταγμένον
τῷ ὑπακούσαντι: επιθετική μετοχή-αντικείμενο στο εἶπε
διὰ τὸ φέρειν: εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας
ἀνάριστον: κατηγορούμενο στο παῖδα από το εἶναι
φθονῆσαι: υποκείμενο στο αἰσχρόν ἐστι
ἐκείνῳ: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το δόξειε
Γ3β: εἶπε τῷ ὑπακούσαντι: εἰσάγγειλον ὅστις εἰμί
Οι ίδιες επισημάνσεις ισχύουν και για τα θέματα των Εσπερινών Λυκείων, τα οποία
είναι παρόμοια, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις στις παρατηρήσεις (γραμματικές και
συντακτικές) του αδίδακτου κειμένου.
Από την Π.Ε.Φ.

Λύσεις Αρχαίων 2011


ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ


ΠΡΟΤΥΠΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ 2011
ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Α1) Τι λοιπόν (πιστεύεις); Αυτό εδώ δεν είναι λογικό, είπα εγώ, και αναγκαίο με βάση τα προηγούμενα (τα προλεχθέντα, όσα έχουν ειπωθεί προηγουμένως), ότι δηλαδή ούτε οι απαίδευτοι κι όσοι δεν έχουν γνωρίσει την αλήθεια θα μπορούσαν ποτέ να κυβερνήσουν με ικανοποιητικό τρόπο μια πόλη, ούτε εκείνοι που αφήνονται ελεύθεροι να απασχολούνται έως το τέλος της ζωής τους με την παιδεία, οι πρώτοι γιατί δεν έχουν στη ζωή τους ένα συγκεκριμένο σκοπό στον οποίο στοχεύοντας πρέπει να κάνουν (ανεξαιρέτως) όλα όσα τυχόν κάνουν και ιδιωτικά και δημόσια, και οι δεύτεροι, επειδή δε θα αναμιχθούν στην πρακτική ζωή με τη θέλησή τους, γιατί νομίζουν πως είναι εγκατεστημένοι στα νησιά των μακαρίων, ενώ ακόμη είναι ζωντανοί;
Σωστά λες, είπε.
Λοιπόν, είπα εγώ, είναι έργο μας εμείς οι ιδρυτές της πόλης να εξαναγκάζουμε τα πιο ξεχωριστά πνεύματα να επιδοθούν στο μάθημα που προηγουμένως παραδεχθήκαμε πως είναι το ανώτερο, να δουν δηλαδή το αγαθό και να ανέβουν εκείνη την ανηφορική οδό, και, αφού ανέβουν και χαρούν αρκετά το θέαμα, να μην τους επιτρέψουμε (να κάνουν) αυτό που τώρα τους επιτρέπεται.
Β1)
Ø ἐν παιδείᾳ : αρχικά η λέξη σημαίνει αυτό που πρέπει να μάθει το παιδί. Ήδη όμως από τον 5ο αι. ως όρος της παιδαγωγικής δηλώνει τη γενική καλλιέργεια, που είναι προνόμιο μόνο του ανθρώπου – γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε αποδίδεται στα λατινικά ως humanitas. Βάση της παιδείας είναι για τον Πλάτωνα η μουσική (λογοτεχνία, τραγούδι, καλλιέργεια της καλλιτεχνικής ευαισθησίας) και η γυμναστική. Παίδευση είναι η πορεία προς την παιδεία.
Øἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν : πολύ συχνά στον Πλάτωνα λέξεις που σημαίνουν το ἄνω και την ανάβαση χρησιμοποιούνται μεταφορικά για την παιδεία και τα αγαθά που προσφέρει.
Συμπληρωματικά μπορούμε να αναφέρουμε και το απόσπασμα από την εισαγωγή στην ενότητα 12, σελ 118 «Η ανάβαση από το ημίφως του σπηλαίου (κόσμος των αισθήσεων και της απαιδευσίας) στον επάνω κόσμο που φωτίζεται από τον ήλιο (σύμβολο του αγαθού) ισοδυναμεί με την άνοδο στον κόσμο του νοητού (κόσμος των ιδεών)».
Β2) Ο Πλάτωνας παρουσιάζει τις δυο ομάδες των ανθρώπων που θα μπορούσαν να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και εξηγεί γιατί και οι δυο είναι ακατάλληλοι για μια τέτοια ευθύνη.
Οι απαίδευτοι δεν είναι ικανοί να διοικήσουν την πόλη, γιατί ενώ έχουν καλή διάθεση δεν έχουν τις απαραίτητες ικανότητες προκειμένου να επιτύχουν ικανοποιητικά την αποστολή τους. Πιο συγκεκριμένα, οι απαίδευτοι (τυχαίοι και αφιλοσόφητοι πολιτικοί) ακριβώς επειδή δεν έχουν έναν υψηλό σκοπό να υπηρετήσουν ικανοποιούν μόνο το προσωπικό τους συμφέρον γεγονός που υπονομεύει βέβαια το ρόλο του ηγέτη που είναι η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της πόλης.
Οι πεπαιδευμένοι (διανοούμενοι, πνευματικοί άνθρωποι) δεν είναι ικανοί από την πλευρά τους, γιατί έχουν επαναπαυτεί και ζουν στη μακαριότητα της πνευματικής τους ενασχόλησης. Ο Πλάτωνας για να δηλώσει ακόμα πιο έντονα την μακαριότητά τους, την παρομοιάζει με την εγκατάστασή τους στα νησιά των Μακάρων, νησιά πέρα από τις στήλες του Ηρακλέους στο ρεύμα του ωκεανού. Ενώ γνωρίζουν τον ένα σκοπό τον οποίο πρέπει να υπηρετήσουν, δηλαδή την πιστή και ανιδιοτελή υπηρεσία προς την πόλη, αρνούνται να κατέλθουν στον πολιτικό στίβο. Ο Πλάτωνας δεν δέχεται ότι η ενασχόληση με τον πνευματικό -φιλοσοφικό στοχασμό πρέπει να φτάνει στα άκρα «διά τέλους», δηλαδή να ανακόπτει το άτομο από κάθε άλλη κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα. Καταδικάζει τον φιλοσοφικό αναχωρητισμό και τον θεωρεί χειρότερο από την απαιδευσία, γιατί οι απαίδευτοι τουλάχιστον δεν γνωρίζουν ποια πρέπει να είναι η αποστολή τους.
Να προσέξουμε ότι ο Πλάτωνας χρησιμοποιεί τον όρο ἐπιτροπεῦσαι και όχι ἐξουσιᾶσαι, γεγονός που δηλώνει ότι η διακυβέρνηση της πόλης δεν μπορεί να έχει αυταρχικό χαρακτήρα.
Να προσεχθούν για το θέμα της απροθυμίας των φιλοσοφημένων οι περιπτώσεις του Σόλωνα, του Λυκούργου οι οποίοι δεν ανέλαβαν αξιώματα αλλά έφυγαν από τις πόλεις τους μόλις ολοκλήρωσαν το νομοθετικό τους έργο.
Β3) Από το σχολικό εγχειρίδιο σελ. 102«όταν οι κηφήνες συνειδητοποιήσουν τη δύναμή τους… κάθε είδους ανοσιούργημα».
Β4)

Απόρρητος = προειρημένων.
Ντροπαλός = ἐπιτροπεῦσαι.
Αντιβιοτικό = βίῳ.
Αποχή = ἔχουσιν.
Δυσπραγία = πράττειν.
Μονοκατοικία =ἀπῳκίσθαι, οἰκιστῶν.
Προφήτης = ἔφη, ἔφαμεν.
Είδωλο = ἴδωσι.
Βάθρο = ἀναβῆναι, ἀνάβασιν, ἀναβάντες, καταβαίνειν.
Ανυπόμονος = καταμένειν.

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γ1)
Εκείνοι λοιπόν σιωπηλά (χωρίς να μιλούν) δειπνούσαν, όπως ακριβώς (σαν να) τους είχε διαταχτεί από κάποιον καλύτερο (ανώτερο). Και ο Φίλιππος ο γελωτοποιός, αφού χτύπησε την πόρτα είπε σ’ αυτόν που άκουσε να ανακοινώσει ποιος ήταν και για ποιο λόγο ήθελε να μπει μέσα, και είπε ότι παραβρίσκεται αφού έχει προετοιμάσει όλα τα απαραίτητα ώστε να δειπνήσει τα ξένα (σε ξένο σπίτι), και είπε ότι το παιδί πιέζεται πολύ και γιατί δεν έφερε τίποτα (δεν αντέχει καθόλου) και γιατί είναι νηστικό. Ο Καλλίας λοιπόν, αφού άκουσε αυτά είπε· αλλά όμως, άνδρες, είναι ντροπή βέβαια να αρνηθούμε τη στέγη· ας περάσει (μπει) λοιπόν. Και ταυτόχρονα έστρεψε το βλέμμα του προς τον Αυτόλυκο φανερά εξετάζοντας τι φάνηκε σ’ εκείνον ότι είναι το αστείο.
Γ2)

κρείττονος : κρείττονας, κρείττους
ὅ τι : οὗτινος, ὅτου
ἔφη : φαίη
πάντα : πᾶσι
φέρειν : ἐνεγκεῖν
ταῦτα : αὗται
ἄνδρες : ἄνερ
αἰσχρόν : αἰσχίονι
εἰσίτω : εἴσιθι
δόξειε : ἔδοξε

Γ3) α)
αὐτοῖς: αντικείμενο στην μετοχή ἐπιτεταγμένον.
τῷ ὑπακούσαντι: επιθετική μετοχή ως αντικείμενο στο ρήμα εἶπε.
διὰ τὸ φέρειν: εμπρόθετος της αιτίας στο πιέζεσθαι.
ἀνάριστον: κατηγορούμενο στο υποκείμενο του εἶναι (τόν παῖδα).
φθονῆσαι: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στο αἰσχρόν ἐστί.
ἐκείνῳ: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου στο δόξειε.
β) Εἰσάγγειλον τὶς εἰμί (ἐστί).
ΠΡΟΤΥΠΗ ΠΑΙΔΕΙΑΚΟΡΙΝΘΟΣ
Τις απαντήσεις των θεμάτων επιμελήθηκε η φιλολογική ομάδα του φροντιστηρίου
Βασιλακόπουλος Θοδωρής
Νικολάου Κυριακή
Γκιώνης Χρήστος
Κουτσούκος Βασίλης
Πετροπούλου Ελένη