Ηθική ή τεχνολογία ;

      Παρά τα αλματώδη βήματα που πραγματοποίησε ο άνθρωπος στην επιστήμη και στην τεχνολογία και τις τόσες κατακτήσεις στον κοινωνικοπολιτικό τομέα,εξακολουθεί και σήμερα εν έτει 2013,να ταλανίζεται από φαινόμενα που δε θέτουν τον άνθρωπο στο κέντρο της ζωής και στιγματίζουν την εποχή μας.Εκείνο όμως,που προσλαμβάνει ήδη  ανησυχητικές διαστάσεις και αποτελεί πλέον μόνιμη απειλή για την κοινωνία των χρόνων μας είναι ο διαμφισβητούμενος ρόλος της επιστήμης,αλλα και η συμβολή του ανθρώπου  , στη μετρίαση του φαινομένου αυτού.

     Αρχικά,όπως και κάθε φαινόμενο έτσι και η επιστήμη μπορεί να επιφέρει πολλά θετικά στοιχεία τόσο στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του ατόμου όσο και στην καλυτέρευση της ποιότητας της ζωής του.Τα παραδείγματα της συνεισφοράς της άπειρα.Σε ό,τι αφορά την υγεία του ατόμου,οι επιστημονικές γνώσεις συνέβαλαν στην παραγωγή ιατρικών σκευασμάτων για την εξάλειψη ασθενειών που μάστιζαν την ανθρωπότητα την προηγούμενη εκατονταετία.Τρανό παράδειγμα αποτελεί,η ανακάληψη του εμβολίου για την ελονοσία και τη φυματίωση,δύο ασθένειες που ταλάνιζαν για χρόνια την ελληνική κοινωνία.Αλλά,και στη σημερινή εποχή οι έρευνες  που γίνονται αν και είναι σε πειραματικό στάδιο ακόμη για την ανεύρεση φαρμάκων αποτελεσματικά κατά των ασθενειών του καρκίνου και του AIDS.Επιπλέον,η ανάπτυξη των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης συνανεσε στη γρήγορη διάδοση των πληροφοριών και στην επικοινωνία των ανθρώπων από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου.Αξίζει να σημειωθεί ότι,ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες και παραμεθώριες περιοχές του πλανήτη,όλοι οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν ειδήσεις ή να επικοινωνήσουν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα  που ήτοι αποτελεί ένα "παγκόσμιο χωριό".Απαραίτητα, η πρόοδος της επιστήμης βοήθησε στην αποφυγή δεισιδαιμονιών και των προλήψεων μεταξύ των λαών,καθώς οι άνθρωποι αντιλήφθηκαν ότι όλοι είναι στην ίδια "μοίρα" αφού τα συμφέροντα των ανωτέρων εξυπηρετούνται.Τα άτομα κατανοούν τη θέση που βρίσκονται και αλληλοβοηθώντας προσπαθούν να επιβιώσουν στον πλανήτη που λέγεται Γη.

      Γίνεται λοιπόν φανερό ότι η επιστήμη συμβάλλει θετικά στην προαγωγή του πολιτισμού σε όλες του τις εκφάνσεις.Ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που υπογραμμίζουν την αρνητική διάσταση του ρόλου της,που αποτελεί πηγή πλήθους δεινών για τον άνθρωπο.

      Ίσως,η επιστήμη θα μπορόυσε να χαρακτηριστεί ως "Σύγχρονος Ιανός" γιατί παρ΄ όλες τις θετικές επιδράσεις που άσκησε στη ζωή του ανθρώπου δεν παύει να διαθέτει αρκετά μελανά σημεία.΄Ενα απ΄ αυτά λοιπόν,είναι και η λανθασμένη χρήση της πυρηνικής ενέργειας,μορφή της επιστήμης που οδήγησε σε ολέθριες συνέπειες ολόκληρη την ανθρωπότητα.Κανείς δε θα μπορούσε να λησμονήσει τη ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας στις μαρτυρικές πόλεις της Ιαπωνίας Χιροσίμα και Ναγκασάκι,από τους Αμερικανούς.Παράλληλα,οι επιστήμονες στοχεύοντας στην προσωπική τους αναρρίχηση,αντί να θέσουν κέντρο ζωής τον άνθρωπο,θέτουν τα επιτεύγματά του.Απειροελάχιστοι επιστήμονες,θα μπορούσαν να αρνηθούν να κατασκευάσουν ένα υπερσύγχρονο πυρηνικό όπλο έναντι ενός υπέρογκου ποσού,ικανό να τους θρέφει έως τα βαθιά τους γεράματα.Θα αποτελούσε παράλειψη να μην αναφερθεί ότι με την ιλιγγιώδη ανάπτυξη της τεχνολογίας μία από τις πιο οδυνηρές επιπτώσεις της είναι και η ασύστολη και συστηματική καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.Αμέτρητες εδαφικές και δασικές εκτάσεις έχουν θυσιαστεί σαν "Πρόθυμες Ιφιγένειες" στο βωμό της τεχνολογίας είτε λόγου χάρη για την ανέγερση βαριών βιομηχανιών είτε για την εκμετάλλευση της ξυλείας και του φυσικού υπόγειου και υπέργειου πλούτου.Δυστυχώς,και η επιστήμη όμως έπεσε στην παγίδα της εμπορευματοποίησης.Η άσκοπη και δαπανηρή παρασκευή των τεχνολογικών επιτευγμάτων αποσκοπεί μόνο στη μεγιστοποίηση των κερδών και στη μύηση περισσότερων ανθρώπων στο υπερκαταναλωτικό πρότυπο.Οι εταιρίες δίχως να ενδιαφέρονται για την ανταπόκριση των προιόντων τους στην αγορά παράγουν περισσότερα με απώτερο σκοπό να επωφεληθούν οι ίδιοι με την αύξηση των αποδοχών τους.

     Ο Αϊνστάιν έλεγε πως "επιστήμη χωρίς θρησκεία είναι χωλή" εννοώντας φυσικά το ηθικό βάρος που πρέπει να διακρίνει τον επιστήμονα-επαΐοντα,πέρα από την επιστημονική του ευθύνη.Γιατί,όσο σημαντικό είναι το πως εφάρμοσε τη γνώση του(έξω από μονιλιθικότητα,υποκειμενικότητα,πλάνη ή γενίκευση),άλλο τόσο σοβαρή είναι και η ευθύνη,ηθική και πολιτική για τα δημιουργήματά του.Και εδώ η πράξη του θα κριθεί,όχι με βάση το αντικειμενικό επιστημονικό κριτήριο,αλλά με άξονα το ηθικό και πολιτικό κριτήριο,δηλαδή κάθε πόρισμα ή ανακάλυψη ή εφεύρεση δε συνοδεύεται πλέον με τη γνώση,αλλά με τη βούληση,την ευθιξία,την ωριμότητα και το ηθικό του στίγμα.Οφείλει κέντρο των δημιουργημάτων του να είναι το άτομο και όχι η προσωπική του ανέλιξη.Εκτός όμως από το ίδιο τον επιστήμονα,πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει και ο ίδιος ο άνθρωπος.Κάθε πολίτης οφείλει να ενημερωθεί,να συνειδητοποιήσει τους κινδύνους που ελοχεύουν από την ανεξέλεγκτη χρήση της επιστήμης και να συμμμετέχει ενεργά σε κινήματα που ασκούν πίεση στους υπεύθυνους ,προκειμένου να εφαρμοστεί ουσιαστικός και εύφορος έλεγχος στις χρήσεις της τεχνολογίας.Είναι πασιφανές ότι απαραίτητη προυπόθεση των προαναφερθέντων είναι η δημοκρατική οργάνωση των κοινωνιών.

     Επειδή,λοιπόν,κάθε πράξη στην κοινωνία είναι βαθύτατα πολιτική και έχει αντίκτυπο στη ζωή μας,η επιστημονική πράξη πρέπει να κατευθύνεται προς το ενάρετο,το αγαθό.Και όταν αυτό θα συμβεί,όταν φυσικά η επιστημονική κοινότητα αποκτήσει συνείδηση του εαυτού της και της δύναμης της,όταν απαγκιστρωθεί από την αντίληψη ότι μόνο αυτή είναι το μοναδικό μέσο για τη γνωση και την ποιότητα ζωής,και όταν διαποτιστεί από τη δύναμη της παιδείας που θα οδηγήσει την επιστήμη σε δρόμους χρήσιμους και ωφέλιμους για το ανθρώπινο γένος.

Μαθήτρια Γ΄ Λυκείου Σάμης 2013-2014

Υ.Γ. Θα θέλαμε να εκφράσουμε τα συγχαρητήριά μας στα παιδιά της Γ΄ Λυκείου που παρά τις δυσκολίες και το υπερφορτωμένο πρόγραμμά τους εκφράζουν τη γνώμη τους στην ιστοσελίδα του φροντιστηρίου.