Θέματα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας 2023

Σχόλιο Διαμαντάτος Αλέξανδρος : 2 Ιουνίου Παγκόσμια ημέρα κατά της βίας των γυναικών ,κάτι αναμενόμενο ως προς τη θεματική , τα ερωτήματα της ανάπτυξης του θέματος δε θα δυσκολέψουν ιδιαιτέρως τους μαθητές , εξαρτάται βέβαια από την εκφραστική δεινότητα του καθενός και την πρωτοτυπία των επιχειρημάτων του. Όσο αφορά την περίληψη ήταν πιο απαιτητική , διότι απαιτούσε συνθετική σκέψη και συγκεκριμένη επιλογή κομματιών του κειμένου 1. Έπειτα , για πρώτη φορά έχουμε πολλαπλής επιλογής ερωτήσεις για την κατανόηση του κειμένου με εξεζητημένο λεξιλόγιο και νοηματικές παγίδες. Στις υπόλοιπες γλωσσικές ερωτήσεις καθαρά δομομορφολογικές ασκήσεις με την πρόθεση ( σκοπό ) του γράφοντος , τη συνοχή ( εξωτερική σύνδεση ) , την αντίθεση. Στη Λογοτεχνία επιτέλους ξεφύγαμε από την ποίηση και οι μαθητές διαγωνίστηκαν σε πεζό κείμενο αναζητώντας γλωσσικούς κειμενικούς δείκτες για την ψυχοσύνθεση του ήρωα που μόλις έχει απολυθεί από την εργασία του και να αναζητεί τρόπους να το μεταφέρει στη γυναίκα του.   

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ

 ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 2 ΙΟΥΝΙΟΥ 2023 

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

 ΚΕΙΜΕΝΟ 1 

                 Ημέρα καταδίκης της βίας εναντίον των γυναικών

 Δεν υπάρχει στην ιστορία της ανθρωπότητας διαρκέστερη και διαστροφικότερη καθυπόταξη ανθρώπων από αυτή που υπέστησαν οι γυναίκες από τους άντρες. Αρχίζοντας από τον Αριστοτέλη αναρίθμητα ήταν τα μεγάλα πνεύματα που αρνιούνταν σε αυτές την ανθρώπινη αξία. Μέχρι τον 20ό αιώνα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλες οι συζητήσεις για την ισότητα θεωρούσαν ως δεδομένο ότι αυτή δεν περιλαμβάνει τις γυναίκες. 

Η αντίληψη ότι είναι κατώτερα πλάσματα, φτιαγμένα για να εξυπηρετήσουν την αναπαραγωγή του κόσμου των ανδρών, είχε ως συνέπεια μια τέτοια κακομεταχείριση, βία και εκμετάλλευση, που όμοιά της δεν έχει υποστεί καμία άλλη ομάδα ανθρώπων (ούτε οι μαύροι ούτε η εργατική τάξη, κανείς). 

Σε πολλά μέρη του κόσμου ακόμα και σήμερα η ωμή βία εναντίον των γυναικών είναι καθημερινή πρακτική. Στις δικές μας κοινωνίες οι ωμότητες είναι παράνομες. Τα φαινόμενα, όμως, βιασμού, οικογενειακής βίας, σεξουαλικής παρενόχλησης και ποικίλων άλλων προσβολών των γυναικών κάθε άλλο παρά σπάνια είναι.

 Ξέρω ότι οι καθιερωμένες ημέρες μνήμης δεν συγκινούν. Σήμερα, όμως, ημέρα κατά της βίας εναντίον των γυναικών, δεν μπορεί παρά να αναλογιζόμαστε με ενοχή τη μεγαλύτερη αδικία που υπήρξε από καταβολής κόσμου, να συμπονούμε τις αμέτρητες γυναίκες θύματα, και να προσπαθούμε να οραματιζόμαστε δικαιοσύνη. 

[Σταύρος Τσακυράκης, Δικαιοσύνη: η ουσία της πολιτικής, εκδ. Μεταίχμιο, 2019, σ. 202].

 ΚΕΙΜΕΝΟ 2 [Φεμινισμός και Νεοφεμινισμός] 

Τον εικοστό πρώτο αιώνα η μάχη της ισότητας μεταξύ των φύλων λαμβάνει νέα χαρακτηριστικά. Ο «νεοφεμινισμός», η «τοξική αρρενωπότητα», η «πατριαρχία», η «ταυτότητα φύλου» είναι όροι που πρωταγωνιστούν στον δημόσιο διάλογο περί της ισότητας των φύλων. 

Στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Φιλοσοφίας, στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας, με τίτλο «Μεταμορφώσεις του αρσενικού και του θηλυκού», αναπτύχθηκε ένας ενδιαφέρων διάλογος για το πού βρίσκονται σήμερα οι σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η Μπελίντα Κανόν, συγγραφέας και δόκτωρ Συγκριτικής Λογοτεχνίας, μίλησε στο «Βήμα». 

Για την Μπελίντα Κανόν ο νεοφεμινισμός οδηγεί σε σύγκρουση ανδρών και γυναικών, γεγονός καταστροφικό. «Ο κλασικός φεμινισμός του 20ού αιώνα, τον οποίο εξέφρασε η Σιμόν 

ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ 

ντε Μποβουάρ, μαχόταν για την ισότητα ανδρών και γυναικών αντιμετωπίζοντάς τους ως άτομα, ως ανθρώπους. Στον 21ο αιώνα, και κυρίως μετά το 2010, βλέπουμε την ανάδειξη του “φεμινισμού της διαφοροποίησης”, ενός ρεύματος που επιμένει στις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, τις οποίες θεωρεί αγεφύρωτες. Προφανώς και υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, όμως στις περισσότερες εκφάνσεις της ζωής μας είμαστε άτομα, άνθρωποι που δρούμε: είμαι συγγραφέας, είμαι εκπαιδευτικός, είμαι ορειβάτης, είμαι κηπουρός. 

Είμαι δηλαδή ένας άνθρωπος που ασχολείται με αυτές τις δραστηριότητες, όχι πρωτίστως μια γυναίκα που ασχολείται με όλα αυτά. Σήμερα, οι νεοφεμινίστριες προτάσσουν διαρκώς ότι οι γυναίκες είναι μια ομάδα θυμάτων, η οποία διατρέχει μονίμως τον κίνδυνο να υποστεί βία κάθε μορφής, όχι διακρίσεις εις βάρος τους αλλά βία, επειδή είναι γυναίκες. Αυτό το νέο ρεύμα εγγράφεται στον δημόσιο διάλογο περί ταυτοτήτων: είμαι γυναίκα, αυτή είναι η ταυτότητά μου. Και αυτομάτως, είμαι θύμα. 

Είναι τόσο έντονος αυτός ο διάλογος περί θύματος ώστε ενίοτε το να είσαι θύμα γίνεται εύσημο*, πρόκειται για ιδεολογία που εκφράζεται ως “πάθος για θυματοποίηση”». Για την Κανόν, αντιθέτως, ο φεμινισμός είναι ένα κίνημα χαρούμενο, «ένα κίνημα που ωθεί τις γυναίκες να αποκτήσουν περισσότερη ισχύ, να διεκδικούν την ισότητα με τους άνδρες. Όταν προτάσσουμε το φύλο ή το χρώμα του δέρματος ως ταυτότητα, επί της ουσίας επιμένουμε σε χαρακτηριστικά μας τα οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

 Οι “κλασικές” φεμινίστριες επιμένουμε στα χαρακτηριστικά που μπορούμε να αλλάξουμε, επιμένουμε στην ελευθερία, στη δυνατότητα να αλλάξουμε τα πράγματα. Αντιθέτως, ο νεοφεμινισμός και οι θεωρίες ταυτότητας φύλου επιμένουν σε ένα είδος ντετερμινισμού**, τον οποίο εμείς επιδιώκουμε να ξεπεράσουμε». * εύσημο: διάκριση ** ντετερμινισμός: αιτιοκρατία, (στο κείμενο) το φύλο προκαθορίζει τον κοινωνικό ρόλο του ατόμου

 [Μαρίλια Παπαθανασίου, εφ. Το Βήμα 28-05-2023]. 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3 «Μια φοβερή παρηγοριά» (απόσπασμα διηγήματος)

 Πριν από τρεις εβδομάδες με σούταραν από τη δουλειά και τώρα οι σταγόνες έσκαγαν με δύναμη στο παρμπρίζ σαν αλεξιπτωτιστές που τους πρόδωσε το αλεξίπτωτό τους. Παρασκευή απόγευμα, διαδήλωση στα Προπύλαια, η Πανεπιστημίου κλειστή. Μπλοκαρισμένος στο φανάρι του Attica, κοίταζα τον κόσμο στα πεζοδρόμια και στ’ άλλα αυτοκίνητα κι αναρωτιόμουν πώς πέρασε κιόλας η βδομάδα και πώς θα περνούσε εκείνη που ερχόταν, αν θα τα κατάφερνα, από Δευτέρα τουλάχιστον, να φανώ άντρας και να πω την αλήθεια στην Αντριάνα ‒ μα είναι τώρα όνομα αυτό για γυναίκα; ‒, να φανώ άντρας, να πάψω να κρύβομαι, να τη βάλω να καθίσει απέναντί μου, να την κοιτάξω στα μάτια και να της πω το και το. Γιατί πάνε κιόλας τρεις βδομάδες που με έδιωξαν από τη δουλειά κι ακόμα κρύβομαι, τρεις βδομάδες τώρα φεύγω κάθε πρωί κανονικά από το σπίτι, αλλά δεν πάω στη δουλειά, αφού δεν έχω πια δουλειά, μόνο γυροφέρνω με το Micra ώρες ολόκληρες από τη 

ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ 

μια άκρη της Αθήνας στην άλλη κι ακόμα παραπέρα ‒ Λαύριο, Πέραμα, Ραφήνα ‒, και ξέρω βέβαια πως δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμα αυτό. Τι σόι άντρας είναι αυτός που κρύβεται από τη γυναίκα του, που της λέει ψέματα, που αρνείται να αντιμετωπίσει στα ίσα την πραγματικότητα, να πει πως ό,τι έγινε έγινε και να προχωρήσει παρακάτω ‒ άσε κιόλας που δεν συμφέρει καθόλου αυτή η ιστορία, γιατί ήδη έχω χαλάσει ένα κάρο λεφτά στις βενζίνες. Κοίταζα τον κόσμο γύρω μου και τα κόκκινα φώτα των αυτοκινήτων που αναβόσβηναν μπροστά μου κι άκουγα τις σφυρίχτρες των τροχονόμων και τις φωνές από τη διαδήλωση στο βάθος. Οι αληθινοί άντρες, οι άντρες οι σωστοί, δεν αναχαράζουν* τα περασμένα, δεν κολλάνε στο παρελθόν. 

Οι αληθινοί άντρες έχουν κοντή μνήμη και ψηλά ποδάρια, ξεχνούν και τρέχουν, ξεχνούν και τρέχουν μπροστά. Οι αληθινοί άντρες προχωράνε μπροστά, δεν κάνουν κύκλους. Οι αληθινοί άντρες είναι πραχτικοί, έχουν τετράγωνο μυαλό και τρίγωνη καρδιά. Οι αληθινοί άντρες σκέφτονται πρακτικά, αντιδρούν πρακτικά, πονάνε πρακτικά. Οι αληθινοί άντρες πράττουν πρακτικά. […] * αναχαράζουν: σκαλίζουν 

[Χρήστος Οικονόμου, Οι κόρες του Ηφαιστείου. Διηγήματα, εκδ. Πόλις, 2017, σσ. 163-164].

 Θέμα Α Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 60-70 λέξεων τις απόψεις του συγγραφέα του Κειμένου 1 για την κοινωνική θέση της γυναίκας. Μονάδες 20 

Θέμα Β Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση με βάση το περιεχόμενο των αντίστοιχων κειμένων (χωρίς αναφορά σε χωρία των κειμένων): Στήλη Α Στήλη 

Β 1. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι α. η υποταγή των γυναικών στους άντρες παρουσιάζεται περιστασιακά στην ιστορία της ανθρωπότητας. β. το ζήτημα της ισότητας των γυναικών διαχρονικά κυριαρχούσε στις δημόσιες συζητήσεις. γ. μέχρι τον 20ό αιώνα ο δημόσιος λόγος δεν αναδείκνυε το ζήτημα της ισότητας των γυναικών. 2. Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 υποστηρίζεται ότι η αντίληψη για την κατωτερότητα της γυναίκας α. είναι ανώδυνη. β. αφορά εξίσου και άλλες κοινωνικές ομάδες. γ. προκαλεί βίαιες συμπεριφορές.

ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ 3. 

Στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 η βία στον δυτικό κόσμο α. απουσιάζει παντελώς. β. διώκεται από τον νόμο. γ. εκδηλώνεται μόνο ως σεξουαλική παρενόχληση. 4. Στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 ο συγγραφέας α. αδιαφορεί για την αξία των ημερών μνήμης. β. προτρέπει τον αναγνώστη να αναστοχαστεί. γ. απαξιώνει τον προβληματισμό σχετικά με τη βία κατά των γυναικών. 5. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 υποστηρίζεται ότι σήμερα α. ο νεοφεμινισμός παρουσιάζει τη γυναίκα ως θύμα. β. έχουν εξαλειφθεί οι διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. γ. ο νεοφεμινισμός και ο κλασικός φεμινισμός ταυτίζονται. Μονάδες 15 

Β2. Στην πρώτη παράγραφο του Κειμένου 2 («Για την Μπελίντα…θυματοποίηση»), η συνοχή εξασφαλίζεται με τις εξής διαρθρωτικές λέξεις: Προφανώς, όμως, δηλαδή, επειδή, ώστε. Να εξηγήσετε τι δηλώνουν οι παραπάνω λέξεις (μονάδες 5), κάνοντας αναφορά στα νοήματα που αυτές συνδέουν στην κάθε περίπτωση. (μονάδες 5) Μονάδες 10 

Β3. α. Πρόθεση του συγγραφέα στην τελευταία παράγραφο του Κειμένου 1 («Ξέρω… δικαιοσύνη») είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη / την αναγνώστρια για τις αδικίες σε βάρος των γυναικών. Να αναφέρετε δύο (2) διαφορετικές μεταξύ τους γλωσσικές επιλογές / εκφραστικά μέσα με τα οποία υπηρετείται η πρόθεσή του (μονάδες 2) και να εξηγήσετε σύντομα τη λειτουργία καθενός από αυτά. (μονάδες 4) β. Η δεύτερη παράγραφος του Κειμένου 2 («Για την Κανόν…ξεπεράσουμε») οργανώνεται στη βάση της αντίθεσης. Να βρείτε τα δύο μέρη της αντίθεσης (μονάδες 2) και να εξηγήσετε πώς αυτή η επιλογή εξυπηρετεί τον σκοπό της Μπελίντα Κανόν. (μονάδες 2) Μονάδες 10

 Θέμα Γ Γ1. Στο Κείμενο 3, να παρουσιάσετε και να ερμηνεύσετε τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο πρωταγωνιστής αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Πώς κρίνετε την αντίδρασή του; (150-200 λέξεις) Μονάδες 15 ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

 Θέμα Δ Δ1. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ως εκπρόσωπος της μαθητικής σας κοινότητας, εκφωνείτε ομιλία (350-400 λέξεις) στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου της περιοχής σας. α) Να αναφέρετε φαινόμενα παραβίασης των δικαιωμάτων της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο﮲ β) εσείς, ως νέα γενιά, μπορείτε να συμβάλλετε έμπρακτα στην επίτευξη της ισότητας των φύλων; Όποια κι αν είναι η άποψή σας, να την υποστηρίξετε τεκμηριωμένα αξιοποιώντας δημιουργικά και τα κείμενα αναφοράς (Κείμενα 1, 2, 3). Μονάδες 30 

ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) 1. Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. 4. Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ. 

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

Εισαγωγή για τον εμπορικό και επαγγελματικό σύλλογο Άτρος

                                               Σύλλογος Άτρος 

     Ο εμπορικός και επαγγελματικός σύλλογος του Πόρου << Άτρος >>  γεννήθηκε σαν ιδέα το 2021 μεσα στην ανασφαλή περίοδο του εγκλεισμού λόγω της πανδημίας . Πήρε σάρκα και οστά το καλοκαίρι του 2022 κατά το οποίο ανέτειλε μια νέα εποχή για τον τουρισμό της περιοχής μας και μια νότα αισιοδοξίας υπήρξε σε όλους τους τομείς . Ωστόσο , σύλλογος οφείλει να γιγαντωθεί είτε φυσά ούριος άνεμος στο διεθνές τουριστικό γίγνεσθαι είτε όχι. Το έχει χρέος απέναντι σε όλους αυτούς τους πρωτοπόρους σκαπανείς ( παππούδες μας και πατεράδες μας ) που στο μακρινό 1964 μας έβαλαν στον τουριστικό χάρτη της Ελλάδος , στους ναυτικούς και στους μετανάστες οι οποίοι κατέθεσαν τον ιδρώτα τους για να κατασκευαστεί όλο αυτό το τουριστικό οικοδόμημα της δεκαετίας του 1970 και 1980 , μα πάνω από όλα φέρουμε τη βαρύτατη ευθύνη απέναντι στα παιδιά μας για να τους δώσουμε το έρεισμα να μείνουν στον τόπο τους και να μεγαλουργήσουν. Τα εχέγγυα υφίστανται : το χιλιόχρονο μοναστήρι της Άτρου στέκει αγέρωχο και περιμένει , ο μεγαλύτερος μυκηναϊκός τάφος της Δυτικής Ελλάδος αγωνιά για τους επισκέπτες του , η παραθαλάσσια μοναδικής ομορφιάς  πλατεία του Πόρου με θέα το Ιόνιο θέλει να σφύζει από ζωή , οι ογκόλιθοι των αρχαίων τειχών στο Παχνί των Πρόννων αναζητούν τα φωτογραφικά φλας , ο φάρος με το μνημείο του υποβρυχίου << Περσέας >> και το νησάκι του Δία αδημονούν να καλωσορίσουν τα πλεούμενα με τους επιβάτες τους . Σκοπός , λοιπόν, του συλλόγου είναι η ανάδειξη της περιοχής σε όλο το οικονομικό,κοινωνικό και πολιτισμικό φάσμα.  

                                         Συγγραφή : Διαμαντάτος Αλέξανδρος  

Σύντομη ιστορία του Πόρου Κεφαλληνίας

 Σύντομη ιστορία του Πόρου Κεφαλληνίας 

   Ο Πόρος , από αρχαιοτάτων χρόνων και από την  εποχή των προγόνων Κεφαλλήνων , είναι το πέρασμα , το διάβα του καθενός κατοίκου από το εσωτερικό του νησιού και την εσωστρέφεια προς τον έξω κόσμο και την απέναντι ηπειρωτική χώρα. Δεν είναι, άλλωστε, καθόλου τυχαίο ότι αποτελεί το πλησιέστερο σημείο για το θαλάσσιο ταξίδι προς Ανατολάς και σε αυτό το σημείο αναπτύχθηκε γρήγορα το εμπόριο και η ναυτιλία. Μη λησμονούμε επίσης ότι και στους σύγχρονους χρόνους ήταν το πρώτο οργανωμένα τουριστικό μέρος της Κεφαλονιάς στο μακρινό 1964. Η << χώρα >>  ,λοιπόν , του ανατέλλοντος ηλίου , εδώ οι κάτοικοι << ξυπνούν>> πιο νωρίς από όλους , για αυτό και θεωρούν τους εαυτούς τους  πιο  << ξύπνιους >> από τους άλλους , αλλά δυστυχώς λόγω της γρήγορης δύσης του ηλίου << κοιμούνται με τις κότες >> και χάνουν τις << τελευταίες >> εξελίξεις . 

    Ας πάρουμε ,όμως, τα πράγματα από την αρχή ,τα πρώτα σημάδια ζωής εμφανίζονται στην περιοχή στο σπήλαιο της Δράκαινας γύρω στο 6.000 π.Χ , το οποίο και χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικός χώρος μετέπειτα ( σπήλαιο των Νυμφών ). Κατά τη μυκηναϊκή εποχή αποτέλεσε το κεντρικό λιμάνι της πολιτείας των Πρόννων στην ενωμένη τετράπολη των Κεφαλλήνων , το επίνειο το οποίο συνδέεται άμεσα με το μεγαλύτερο μυκηναϊκό τάφο της Δυτικής Ελλάδος στην περιοχή των Τζαννάτων ( πολλοί ερευνητές τον ταυτίζουν με τον τόπο αναπαύσεως του μεγάθυμου και πολυμήχανου Οδυσσέα ) . Στη συνέχεια , ο Πόρος ακολούθησε τις περιπέτειες της Κεφαλονιάς γνωρίζοντας τους κατακτητές της όπως Ρωμαίους ( 188 π.Χ )  , Φράγκους ( το 8ο περίπου αιώνα χτίστηκε και το περίφημο μοναστήρι της Άτρου με την επιβλητική του επίδραση σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο για την περιοχή ), Ισπανούς ( ονομάστηκε και  << Valia di Spagna >> το εσωτερικό του , από τους Ισπανούς κοκκινογένηδες υλοτόμους οι οποίοι χρησιμοποίησαν τα περίφημα έλατα του Αίνου για την κατασκευή του στόλου τους ) ,Τούρκους ( κατά διαστήματα από το 1483 -1500 ) ,   Ενετούς 1500 - 1797 ( κατά το μεσαίωνα ονομάστηκε και << Porto Genovese >> από τους Γενοβέζους θαλασσοπόρους ), Γάλλους , Ρώσους , και τέλος Άγγλους ( 1815-1864). Λόγω δε των Άγγλων και των αποίκων Μαλτέζων ( 1826 - 1830 ) τους οποίους μετέφεραν στο νησί , ο τόπος αυτός ονομάστηκε και Νέα Μάλτα (όνειρο του Άγγλου τοποτηρητή Ch.Napier να δημιουργηθεί πρότυπος αγροτικός οικισμός ,μάλιστα είναι το πρώτο μέρος των Ιονίων Νήσων στο οποίο καλλιεργήθηκαν φράουλες ). Λίγους πριν τους καταστροφικούς σεισμούς τους 1953 στο λιμάνι του Πόρου κατοικούν μόνο δύο οικογένειες , οι Γκιαφαίοι και οι Βαλσαμαίοι ψαράδες. Μετά το 1953 κατοικείται από τους κατοίκους των γύρω περιοχών ( υποχρεωτική μετακίνηση από τα γύρω χωριά εξαιτίας της αντισεισμικότητάς του ) και γίνεται ένας σημαντικός τουριστικός προορισμός γνωρίζοντας μέρες δόξας και είναι το κεντρικό λιμάνι της Κεφαλονιάς για το επιβατικό κοινό.  

                                                                                     

                                                                            Διαμαντάτος Αλέξανδρος       

Λύσεις Αρχαίων 2022

 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

A1.

α)

1 - Σ

2 - Λ

3 - Λ

β) α - 2

β - 1

γ - 2

δ - 1

Β1. Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι στη φύση τίποτε δεν γίνεται μάταια, τα πάντα εξυπηρετούν

ορισμένη σκοπιμότητα από την οποία και νοηματοδοτουνται .Έτσι, η φύση εφοδιάζει όλα τα

όντα με τα απαραίτητα όργανα, για να επιβιώσουν και να πραγματοποιήσουν το σκοπό της

ύπαρξης τους, τον προορισμό τους. Η Φύση, λοιπόν, εφοδίασε μόνο τον άνθρωπο από τα

αγελαία ζώα με την ικανότητα του λόγου. Η λέξη έχει διπλή σημασία. Χρησιμοποιείται συχνά

για να δηλωθεί αξεχώριστα μεταξύ τους η λογική (Ως ιδιαίτερο γνώρισμα του ανθρώπου και

ως διανοητική δραστηριότητα) και συγχρόνως η γλώσσα (Ως σύστημα σημείων και ως

συγκεκριμένη έκφραση). Στο συγκεκριμένο χωριό ο λόγος αντιδιαστέλλεται προς την φωνήν

και συνεπώς έχει ενισχυμένη την σημασία της γλώσσας. Άρα, κατά τον Αριστοτέλη ο

άνθρωπος που εντάσσεται στο σύνολο των Αγελαίων ζώων (Έννοια γένους) και η πιο

ουσιαστική διαφορά του από τα υπόλοιπα ζώα είναι ότι έχει λογική και ικανότητα ομιλίας

(Ειδοποιός διαφορά).

Β2. Ο Επίκτητος καλεί τον άνθρωπο να ενδοσκοπήσει, να σκεφτεί την ιδιαιτερότητα, τη

μοναδικότητα της ανθρώπινης φύσης. Πιστεύει ότι ένα από τα πλέον ουσιώδη στοιχεία της

ανθρώπινης ύπαρξης είναι η προαίρεσις, την οποία θεωρεί ως το κρἀτιστον, το κυριότερον και

το ἰσχυρότερον στοιχείο του ανθρώπου, καθώς είναι σύμφυτη με την ελευθερία του. Η

προαίρεσις σημαίνει την ελεύθερη βούληση, την ελεύθερη στοχαστική επιλογή ενεργειών που

συγκρατεί τον ηθικό χαρακτήρα του ανθρώπου. Είναι κυρίως μια κρίση, η έλλογη ικανότητα να

επιλέγουμε και να βλέπουμε τα αποτελέσματα των πράξεών μας. Προϋπόθεση για την

προαίρεσιν είναι οι διαίρεσις των πραγμάτων σε αυτά που εξαρτώνται από μας (τά ἐφ’ ἡμῖν)

και σε αυτά που βρίσκονται πέρα από τις δυνάμεις μας (τἀ ἀπροαίρετα, τά οὐκ ἐφ’ ἡμῖν) και

είναι αδιάφορα για εμάς και την επίτευξη της ευδαιμονίας. Θεωρεί μετά την προαίρεσιν και το

ΣΕΛΙΔΑ 1

https://www.eykleidisfrontistirio.gr/

ΑΡΧΑΙΑ ΓΕΛ

λόγον άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ανθρώπου ότι είναι ιδιότητα του να είναι πολίτης του

κόσμου. Ο Επίκτητος δεν εννοεί βέβαια ότι ο άνθρωπος της εποχής του είναι μέλος ενός

παγκόσμιου κράτους, αλλά ένα ενιαίο σύνολο που διέπεται από το φυσικό νόμο και την

λογικότητα.

Γλωσσικές επιλογές με τις οποίες εκφράζεται είναι το β ́ ρηματικό πρόσωπο και η προστακτική

έγκλιση «σκέψαι, σκόπει», με την οποία δίνει προτρεπτικό, παραινετικό χαρακτήρα και η

παρομοίωση, σύμφωνα με την οποία το ανθρώπινο σώμα που αποτελείται κι αυτό από ένα

σύνολο (ὄλον) αποτελούμενον από μέρη. Τα μέρη αυτά αν και επιτελούν διαφορετικές μεταξύ

τους λειτουργίες αλληλεξαρτώνται και συνεργάζονται. Παρόμοια και ο άνθρωπος αποκτώντας

συνείδηση της θἐσης του μέσα στον κόσμο οφείλει να ενεργεί συντονίζοντας τις ορέξεις -

επιθυμίες του με τον κοσμικό λόγο και ανάγοντας οτιδήποτε επιλέγει και πράττει στο σύνολο

(ἀλλ’ ὥσπερ ἄν ... ἐπί τὸ ὅλον).

Β3. 1 - δ

2 - α

3 - 3

4 -β

5 - στ

Β4.

α. 1 -ε

2 -δ

3 -ζ

4 -β

5 -α

6 -στ

β. Την προηγοὐμενη φορά σου το εξήγησα με σαφήνεια.

Τα χέρια του φαίνονται αδούλευτα, έκανε πάντα γραφική εργασία.

Β5.Οι θέσεις του Παπανούτσου ταυτίζονται με τις αντίστοιχες απόψεις του Επίκτητου

περί προαίρεσης. Η προαίρεση είναι σημαντική αφού αυτή καθορίζει τις επιλογές μας

σε όλες τις κοινωνικές εμφανίσεις. Συνδέει την προαίρεση με την βούληση. Της

παρουσιάζει ως έννοιες αλληλένδετες και αλληλοεξαρτώμενες “όπου δεν υπάρχει

προαίρεση εκεί ούτε βούληση”. Η προαίρεση χαρακτηρίζει τον άνθρωπο και αποτελεί

την ειδοποιό διαφορά από τα άλογα όντα. Αντίστοιχα, όπως παρατηρούμε στο δοθέν

απόσπασμα από τις “Διατριβαί” του Επίκτητου κύριο γνώρισμα του ανθρώπου είναι η

προαίρεση «Τούτο έστιν ουδέν ...προαιρέσεως»

Γ1 Αφού δανειστήκαμε χρήματα, τότε μπορέσαμε να προσελκύσουμε με μεγαλύτερο

ημερομίσθιο πεζοναύτες. Η δύναμη των Αθηναίων είναι εξαγοράσιμη παρά η δίκη μας, η δίκη

ΣΕΛΙΔΑ 2

https://www.eykleidisfrontistirio.gr/

ΑΡΧΑΙΑ ΓΕΛ

μας θα κινδύνευε λιγότερο να πάθει αυτό, αν στηρίζεται περισσότερο στην σωματική δύναμη

παρά στα χρήματα .

Γ2.Οι Κορίνθιοι υποστηρίζουν πως οι Πελοποννήσιοι θα επικρατήσουν στον πόλεμο

εναντίον των Αθηναίων για διάφορους λόγους. Αρχικά, θεωρούν πως υπερέχουν σε

στρατιώτες και σε πολεμική εμπειρία. Εκτελούν όλες τις διαταγές, δίχως εξαίρεση και το

ναυτικό πρόκειται να το εξοπλίσουν, διαθέτοντας ο καθένας μέρος της προσωπικής του

περιουσίας, αλλά και επενδύοντας χρήματα που βρίσκονται στους Δελφούς και στην

Ολυμπία. Τέλος, πιστεύουν πως συνάπτοντάς κάποιο δάνειο έχουν τη δυνατότητα να

προσελκύσουν ναύτες μισθοφόρους (πεζοναύτες).

Γ3

α. Ἐγώ δέ καί νῦν ἀδικουμένους τούς πολέμους ἐγείρω.

β.

● ἀμύναι

● κατάθου

● ἐπικρατήσον

● πρόσχες

● πρότερον

Γ4

α. ἔχοντες: Τροπική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος ημείς

ἐπικρατῆσαι: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση εικός (ην)

πλήθει: δοτική της αναφοράς στο προύχοντας

μισθῶ: δοτική του οργάνου

ναυβάτας: αντικείμενο στο υπολαβειν

ἤ οἰκεία: β’ ὀρος σύγκρισης, κατηγορούμενο στο δύναμις

β. Οἱ Κορίνθιοι ἔλεγον σφᾶςδέ τότε καί ἀδικουμένους τὸν πόλεμον ἐγείρειν.

Αρχαία Θέματα 2022

 https://www.cnn.gr/media/com_news/attachments/1005/them_arx_gel_220606.pdf

Λύσεις Έκθεσης 2022 Πανελλαδικών

 

Ο συγγραφέας καταγράφει τους λόγους για τους οποίους οφείλουμε να μελετάμε την ιστορία. Πρώτα από όλα η ιστορία προσφέρει παραδομένη γνώση, όχι μόνο για την γλώσσα μας, αλλά και για την μετάδοση των αξιών και των κανόνων κοινωνικής οργάνωσης. Γνωρίζοντας την ζωή και το έργο των προγόνων μας κατανοούμε καλύτερα το παρόν, ενώ παράλληλα διδασκόμαστε από τα λάθη μας. Έτσι τελικά κατακτάμε την εθνική αυτογνωσία και προσδιορίζουμε την προοπτική μας ως έθνος στο μέλλον.

 

ΘΕΜΑ Β 1)

 

Α)ΛΑΘΟΣ Β) ΛΑΘΟΣ Γ)ΣΩΣΤΟ Δ) ΣΩΣΤΟ Ε) ΣΩΣΤΟ

Β2 α)

 

Ο τίτλος του κειμένου «Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία» έχει την μορφή ευθείας ερώτησης. Με την επιλογή αυτή ο συγγραφέας δηλώνει εξαρχής το θέμα, που είναι η αξία της ιστορικής γνώσης και η αναγκαιότητα μελέτης ιστορίας. Ο τίτλος είναι ρηματικός και το ρήμα της πρότασης «να μαθαίνουμε» τίθεται σε υποτακτική έγκλιση και σε α’ πληθυντικό πρόσωπο. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να προσεγγίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να τον προβληματίσει ο οποίος περιμένει από την ανάγνωση του κειμένου την απάντηση. Επομένως ο επικοινωνιακός ρόλος του τίτλου επιτυγχάνεται, καθώς είναι εύστοχος, σύντομος και δηλωτικός του περιεχομένου.

 

Β2 β)

 

Η χρήση του ευθέος λόγου στο τέλος της πρώτης παραγράφου και μάλιστα με την μορφή της ερώτησης προσδίδει στο κείμενο διαλογικό χαρακτήρα, προφορικότητα και ζωντάνια. Ο συγγραφέας αξιοποιεί τα βιώματα του ως δάσκαλος και παραθέτει τις ερωτήσεις που έχει δεχτεί από τους φοιτητές του. Έτσι λοιπόν το ύφος του κειμένου αποκτά μεγαλύτερη οικειότητα και αμεσότητα στην μετάδοση του νοήματος.

 

Β3

 

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα η Κική Δημουλά επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με τον ρόλο που διαδραματίζει η επέτειος στην διατήρηση της μνήμης. Προκειμένου να πετύχει τον σκοπό της χρησιμοποίει συγκεκριμένες γλωσσικές επιλογές όπως:

 

α) ασύνδετο σχήμα «Τιμά τους ήρωες… τον κάθε αγνοούμενο.» η επιλογή αυτή δημιουργεί παραστατικότητα στο κείμενο, συλλογικότητα, προσδίδει ρυθμό και ζωντάνια στον λόγο της.

β) μεταφορική χρήση της γλώσσας «είναι ένα δωρεάν μεταφορικό μέσον» κάνει το ύφος ζωντανό, γλαφυρό, παραστατικό.

 

γ) επανάληψη «γενέθλια γενέθλια γενέθλια» δηλώνει έμφαση στον επετειακό χαρακτήρα της έννοιας

 

δ) αποσιωπητικά «να ξεχαστούν…» προσδίδουν υπαινικτικό χαρακτήρα σε αυτά και αποσιωπούν όσα θυμάται αλλά δεν θέλει να ομολογήσει η ποιήτρια

 

 

ΘΕΜΑ Γ

 

Στο κείμενο γίνεται αναφορά στον ρόλο του ταγαριού, ενός οικογενειακού κειμηλίου, το οποίο αποτελεί τον συνδετικό «κρίκο» ανάμεσα στις γενιές. Βέβαια για την κάθε ηρωίδα αντιπροσωπεύει κάτι διαφορετικό. Η έφηβη κόρη αφηγείται σε α’ πρόσωπο την προσωπική της εμπειρία τότε που βρίσκοντας καταχωνιασμένο το ταγάρι σε μια κασέλα το έδειξε στην μητέρα της και εκείνη θυμήθηκε τα φοιτητικά της χρόνια «Το βρήκα καταχωνιασμένο σε μια παλιά κασέλα, όταν το έδειξα της μαμάς μου γέλασε». Από την πλευρά της η μητέρα αντιμετώπιζε το ταγάρι εντελώς χρηστικά, χρησιμοποιώντας το ως τσάντα που ήταν τότε της μόδας, όπως φαίνεται από την χρήση αναδρομής «Στα φοιτητικά της χρόνια……ανησυχίες επίσης». Στην συνέχεια η μητέρα, που δεν φαίνεται να έχει κάποια συναισθηματική σύνδεση με το κειμήλιο αυτό, προτρέπει την έφηβη κόρη της να δώσει το ταγάρι στην γιαγιά, για να «το ξεφορτωθεί». Η γιαγιά αντίθετα με την κόρη της είναι περισσότερο συνδεδεμένη με την παράδοση και το παρελθόν. Το ταγάρι για εκείνη αποτελεί όλη την ιστορία της οικογένειάς της για αυτό και συγκινείται όταν το βλέπει. Η συγκίνησή της οφείλεται στο ότι το είχε φτιάξει η δική της μητέρα. Αναφερόμενη σε ευθύ λόγο

«Πράγματα για μια ζωή» φαίνεται το δέσιμο της με το παρελθόν και τις ρίζες της και αποκαλύπτει με παραστατικό τρόπο την συναισθηματική αξία αυτού του αντικειμένου για την οικογένεια. Το ταγάρι λοιπόν, συμβολίζει τα κοινά βιώματα και ενώνει τις τρεις γενιές.

 

Aν ήμουν στην θέση της ηρωίδας θα κρατούσα το ταγάρι, γιατί συμβολίζει την παράδοση της οικογένειας, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν. «Το ταγάρι» για εμάς τους νέους αποτελεί την αφετηρία και τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας μας. Καλό είναι λοιπόν να διατηρούμε την επαφή μας με όσα φανερώνουν τις ρίζες μας και μας υπενθυμίζουν την καταγωγή μας.

 

ΘΕΜΑ Δ

 

Είδος κειμένου: ΑΡΘΡΟ

 

Δεδομένο: Η σημασία και η αξία της γνώσης των ιστορικών γεγονότων για τις νεότερες γενιές.

 

Τίτλος: Το παρελθόν ως εφόδιο για το μέλλον.

 

Ζητούμενο 1: Η αξία της ιστορικής γνώσης.

 

Ζητούμενο 2: Παρουσίαση βιωματικών τρόπων για την ανάπτυξη τους ενδιαφέροντος για το ιστορικό παρελθόν.

Πρόλογος: Αφόρμηση από την επικαιρότητα: Αφόρμηση από τα κείμενα αναφοράς σχετικά με τα οφέλη της πρόσληψης της ιστορικής γνώσης από τα κείμενα 1 και 2.

 

 

Ζ1: Η αξία της ιστορικής γνώσης συντελεί:

 

·         Στην κατανόηση του ήδη υπάρχοντος κοινωνικού περιβάλλοντος και του παρόντος.

·         Στην ανάπτυξη της αυτογνωσίας του ανθρώπου.

·         Στην αποφυγή των σφαλμάτων του παρελθόντος.

·         Στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων, στην άσκηση της αντίληψης και της κριτικής ικανότητας, στη δυνατότητα αξιολόγησης, καθώς και στη διαμόρφωση προσωπικής γνώμης και άποψης.

 

·         Στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης και συγκρότησης της εθνικής φυσιογνωμίας.

·         Στη διαφύλαξη της ανθρώπινης δημιουργίας και των ανθρωπίνων κατακτήσεων (η ιστορία παρέχει πρότυπα προς μίμηση, διδάσκει την τέχνη, τον πολιτισμό, λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης για τους νεότερους) .

 

·         Στην προφύλαξη των κοινωνιών από φαινόμενα ρατσισμού και μισαλλοδοξίας, καθώς η αντικειμενική παρουσίαση της ιστορίας αναδεικνύει την ιστορική αλήθεια και τα κοινά στοιχεία που ενώνουν τους λαούς.

 

 

Ζ2: Βιωματικοί τρόποι για την ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για το ιστορικό παρελθόν.

 

·         Παρακίνηση του νέου από το οικογενειακό περιβάλλον για ενασχόληση με θέματα που άπτονται της ιστορίας και παράδοσης του κάθε έθνους: συζήτηση των γονέων με τα παιδιά για θέματα ιστορικού ενδιαφέροντος, επισκέψεις και οικογενειακές εκδρομές σε χώρους ιστορικής μνήμης.

 

·         Διοργάνωση εκδηλώσεων μνήμης αναφερόμενων σε ιστορικά γεγονότα και συμμετοχή των πολιτών σε αυτές.

 

·         Παρακολούθηση ιστορικών ντοκιμαντέρ σχετικών με ιστορικά γεγονότα και θέματα, καθώς και μελέτη ιστορικών εγχειριδίων εκτός αυτών που διδάσκονται στις σχολικές τάξεις.

 

·         Επαφή με την παράδοση και τη λαογραφία του κάθε έθνους και του κάθε τόπου αντίστοιχα (

ενίσχυση των πολιτιστικών συλλόγων σε κάθε δήμο).

 

·         Σχολικές εκδρομές που αφορούν σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, συζήτηση στην συνέχεια μέσα στην τάξη και ανάθεση εργασιών στους μαθητές.

Επίλογος: Ανακεφαλαιωτική αναφορά στην αξία της ιστορίας για τους λαούς και προτροπή για το χρέος απόκτησης ιστορικής συνείδησης.

 

 

Επιμέλεια:

ΣΑΡΑΝΤΙΤΗ ΕΙΡΗΝΗ , ΔΑΒΟΥ ΜΑΡΙΑΝΝΑ, ΚΑΤΤΗ ΜΑΡΙΝΑ, ΜΗΤΡΟΥΣΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΒΗΘΛΕΕΜ, ΛΥΚΟΥ ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ, ΑΣΗΜΟΥ ΑΝΝΑ, ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΕΛΕΝΑ, ΣΑΒΒΑ ΜΑΡΙΑ, ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΕΛΕΝΑ, ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ, ΚΑΠΝΙΤΗ ΖΩΗ, ΞΑΝΑΛΑΤΟΥ ΣΜΑΡΑΓΔΑ, ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΠΛΑΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ, ΑΘΑΝΑΣΑΚΗ ΑΝΘΗ, ΑΘΑΝΑΣΕΛΟΥ ΑΡΓΥΡΩ, ΜΗΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ

 

και τα κέντρα ΔΙΑΚΡΟΤΗΜΑ: Πειραιά, Κερατσίνι, Μοσχάτο, Αρτέμιδα, Ραφήνα, Παγκράτι Κέντρο, Περιστέρι Κέντρο, Ηράκλειο Κρήτης, Γκύζη

Θέμα Έκθεσης Πανελλαδικών 2022

 

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 3 ΙΟΥΝΙΟΥ 2022

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4)

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

 

Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;

 

Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία; Οι απαντήσεις είναι γνωστές. Γιατί συνήθως πρέπει να τη μάθουν παπαγαλία, γιατί συνήθως μαθαίνουν για προσωπικότητες και όχι για την κοινωνία, γιατί μαθαίνουν κυρίως για την παλαιότερη ιστορία και όχι τη νεότερη. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που η ιστορία είναι απωθητική για τους μαθητές, είναι ότι το σχολείο δεν καταφέρνει να συνδέσει τη ζωή των μαθητών με το παρελθόν. Δεν καταλαβαίνουν γιατί να πρέπει να τα μάθουν όλα αυτά. Όπως μου έλεγαν κάποιοι φοιτητές μου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία; Εμείς κοιτάμε μπροστά. Κοιτάμε στο μέλλον».

Αυτό που δεν καταλάβαιναν οι φοιτητές μου και δεν καταλαβαίνουν όσοι δεν εκτιμούν την αξία της γνώσης του παρελθόντος, είναι ότι τελικά όλοι μας είμαστε προϊόντα της ιστορίας. Ό,τι έχουμε στο μυαλό μας έρχεται από τους προηγούμενους από εμάς. Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιώ για να γράψω αυτές τις γραμμές, δεν είναι δικές μου. Έρχονται από τους προηγούμενους από μένα. Και βέβαια το πιο σημαντικό δεν είναι οι λέξεις. Είναι οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι γνώσεις ακόμη και οι κανόνες. Εμείς αποφασίζουμε για τους κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή μας; Όχι βέβαια. Οι προηγούμενοι από εμάς αποφασίζουν. Εμείς γεννιόμαστε μέσα σε ένα πολιτισμό, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που όλα αυτά έχουν ήδη διαμορφωθεί. Είναι τόσο μεγάλο το βάρος του παρελθόντος πάνω στο παρόν, που ένας ιστορικός έχει ισχυριστεί κάτι που όταν το είχα πρωτοακούσει είχα εντυπωσιαστεί: «Οι νεκροί μάς κυβερνούν». Βαριά κουβέντα. Δεν συμφωνώ εντελώς όμως, καθώς και εμείς επιδρούμε στον τρόπο που εξελίσσεται η ιστορία και έχουμε ευθύνη απέναντι στις μελλοντικές γενιές ως μελλοντικοί νεκροί που αναπόφευκτα είμαστε όλοι μας.

Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν. Αξίζει γιατί αυτοί είναι που διαμόρφωσαν τον κόσμο που μας περιβάλλει. Η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος. Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε το σήμερα αν δεν ξέρουμε σε βάθος το χθες. Η ιστορία είναι μια πράξη αυτογνωσίας, μια πράξη γνώσης για τον συλλογικό μας εαυτό, απαραίτητη για να καταλάβουμε τον πολιτισμό μας.

Δεν μαθαίνουμε ιστορία για χάρη των προηγουμένων. Όντως αυτοί έφυγαν και δεν έχει πια καμία σημασία για αυτούς. Μαθαίνουμε ιστορία για εμάς, για να μάθουμε από τα λάθη των προηγουμένων, να δούμε τι λειτούργησε καλύτερα για εκείνους και τι όχι. Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε. […]

 

[Ραϋμόνδος Αλβανός, Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες, εκδ. Επίκεντρο, 2022 (από τον Πρόλογο του βιβλίου)].

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

 

Θυμάμαι, άρα ζω;

 

Εις σε προστρέχω, μνήμη, με πολύ σεβασμό, σαν να μου ήσουν ξένη, σαν να μην έχουμε φάει μαζί ψωμί και δάκρυα, σαν να μην ξέρω ότι χάρη σ’ εσένα επιστρέφει ο απολωλώς* καιρός.

Θέλω να αφιερώσω στη μνήμη και στη ζωτική της σημασία κάποιες σκέψεις, αλλά, επειδή έχω μια τόσο στενή σχέση μαζί της και μια ευγνώμονα οικειότητα, φοβάμαι μήπως όσα πω περιπέσουν σε έναν κάπως οικογενειακό τόνο, ατημέλητον, καθισμένον χαλαρά γύρω από την προχειρότητα. Με φοβίζει, ίσως και με καθησυχάζει μαζί, η πεποίθησή μου ότι η μνήμη είναι το δεύτερο εγώ μας.

Το ότι επιμένω να μιλώ για τη νοσταλγία δεν μοιάζει σαν να έχω βγει από το θέμα, που είναι η επέτειος. […]

Τι είναι η επέτειος; Την προς αυτήν ευσέβεια μάς την εμφυσά το περιβάλλον, το παράδειγμα, ή είναι ένστικτο ριζωμένο βαθιά στο φόβο μας ότι θα εκδιωχθούμε από τον παράδεισο της μνήμης; […]

Για να επανέλθω στα γήινα, η επέτειος είναι και μια μέρα άκρως κοινωνική. Πάει παντού. Και σε χαρές, και σε απώλειες. Διότι έχουν και οι απώλειες κάθε τόσο τα γενέθλιά τους –αυτές κι αν δεν θέλουν να ξεχαστούν…

Και βεβαίως η επέτειος διαπνέεται και από βαθύ πατριωτισμό. Τιμά τους ήρωες, συντονίζει τον ηρωισμό με το βηματισμό της σημαίας, παρελαύνουν οι Θερμοπύλες, δάφνινο στεφάνι στον άγνωστο στρατιώτη και, σιωπηρά, στον κάθε αγνοούμενο.

Για να δώσω και την πιο εγκόσμια μορφή στην επέτειο, ας πω ότι είναι ένα δωρεάν μεταφορικό μέσον με το οποίο μεταφέρεται το πολυπληθές παρελθόν εδώ στο παρόν.

Και ιδού, επιστρέφουν οι γονείς μας, έρχονται κι άλλου είδους αγάπες, άλλες συνοδευόμενες από το αίσθημα, άλλες ασυνόδευτες […] – ιδού η νύφη ακόμα ερωτευμένη με το νυφικό της, γενέθλια, χρονιάρικα πια τα παιδιά σου, γενέθλια γενέθλια γενέθλια, κοντά η ενηλικίωση, και ακόμα τα κρατάει αγκαλιά και τα θηλάζει εκείνη η παλιά φωτογραφία σου. […]

 

* απολωλώς: χαμένος

 

[Ομιλία της Κικής Δημουλά, από το βιβλίο Εκλήθην ομιλήτρια, Ίκαρος, 2022, σσ. 156, 158, 159].

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

 

Προεισαγωγικά θα σας πω την ιστορία του ταγαριού*. Το βρήκα καταχωνιασμένο σε μια παλιά κασέλα. Κι αυτή από το χωριό. Όταν το έδειξα της μαμάς μου γέλασε. Στα φοιτητικά της χρόνια το χρησιμοποιούσε ως τσάντα. Ήταν άβολο γι’ αυτήν τη δουλειά αλλά ήταν τότε της μόδας. Εξέφραζε οικολογικές ανησυχίες επίσης. Μου λέει να το πας της γιαγιάς σου. Ήθελε προφανώς να το ξεφορτωθεί. Δεν ξέρω τι μπορεί να της θύμιζε.

Η γιαγιά μου επιμένει να ζει στο χωριό. Στο σπίτι της έχει θερμοσίφωνα και τηλεόραση. Την επισκέφτηκα στις διακοπές του Πάσχα. Έχω το όνομά της και είμαι η αδυναμία της. Της έδειξα το ταγάρι και συγκινήθηκε. Το είχε φτιάξει η δική της μαμά στον αργαλειό. Ήταν μέρος της προίκας της. «Πράγματα για μια ζωή» σχολίασε. Φυσικά έκανε λάθος στο μέτρημα. Ήδη το ταγάρι είχε χρησιμοποιηθεί από τρεις γενιές. Ήταν βαμμένο με φυτικές βαφές και είχε ωραία λαμπερά σχέδια. Μου διηγήθηκε τα νυχτέρια** που έκαναν τότε υφαίνοντας στον αργαλειό με το φως του λυχναριού. Η μαμά της. Τα έλεγε αυτά με νοσταλγία. Η γιαγιά.

Εν τω μεταξύ η ώρα πλησίαζε εννιά και αντανακλαστικά είχε ανοίξει την τηλεόραση για τις ειδήσεις.

Της λέω γιαγιά γιατί δεν έρχεσαι να μείνεις μαζί μας στην Αθήνα.

– Γιατί τι θα έχω παραπάνω εκεί;

 

* ταγάρι: είδος τσάντας

** νυχτέρι: εργασία κατά τη διάρκεια της νύχτας

 

[Θανάσης Βαλτινός, Επείγουσα ανάγκη ελέου. Διηγήματα, Εστία, Αθήνα 2016, σσ. 41, 42].

 

 

Θέμα Α

 

Α1.  Να αποδώσετε συνοπτικά τους λόγους (παράγραφοι 2-4) για τους οποίους, σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 1, είναι σημαντικό να μαθαίνουμε ιστορία (70-80 λέξεις).

Μονάδες 15

 

Θέμα Β

 

Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου).

 

α.    Το παρελθόν δεν επηρεάζει τις στάσεις και τις αντιλήψεις μας (Κείμενο 1).

β.    Μαθαίνουμε ιστορία για να κατανοήσουμε αποκλειστικά το παρελθόν (Κείμενο 1). γ. Η γνώση της ιστορίας βοηθά να γνωρίσουμε τους εαυτούς μας και τον πολιτισμό

μας (Κείμενο 1).

δ.    Η επέτειος σχετίζεται και με ευχάριστα και με δυσάρεστα γεγονότα της ζωής (Κείμενο 2).

ε.    Μέσω των επετείων το παρελθόν συνδέεται με το παρόν (Κείμενο 2).

Μονάδες 10

 

Β2. α. Ποια μορφή έχει ο τίτλος του Κειμένου 1 (μονάδες 4) και ποιος είναι ο επικοινωνιακός του ρόλος; (μονάδες 6)

β.    Ποιο υφολογικό αποτέλεσμα έχει η παρεμβολή του ευθέος λόγου στο τέλος της πρώτης παραγράφου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει … μέλλον»; (μονάδες 5)

Μονάδες 15

Β3.  Πρόθεση της Κικής Δημουλά στο απόσπασμα «Για να επανέλθω … φωτογραφία σου» είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με το ρόλο που διαδραματίζει η επέτειος στη διατήρηση της μνήμης. Να αναφέρετε τρεις (3) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει το στόχο της, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 6) και να εξηγήσετε τη λειτουργία καθεμιάς από αυτές στο κείμενο. (μονάδες 9)

Μονάδες 15

 

Θέμα Γ

 

Γ1.      Τι αντιπροσωπεύει το ταγάρι για την οικογένεια της αφηγήτριας;

Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με τρεις (3) κειμενικούς δείκτες.

Εσείς, αν ήσασταν στη θέση της αφηγήτριας, θα κρατούσατε το ταγάρι ή όχι και γιατί; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

 

Θέμα Δ

 

Δ1.  «Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν». Με αφορμή τη διαπίστωση του συγγραφέα και αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2:

α) να εκφράσετε την άποψή σας για την αξία της ιστορικής γνώσης και

β) να αναφέρετε βιωματικούς τρόπους που μπορούν να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον σας για το ιστορικό παρελθόν. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. (350-400 λέξεις)

Μονάδες 30

 

 

ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)

 

1.        Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνω-πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά σας στοιχεία. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.

2.        Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων, αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας, να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα.

3.        Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.

4.        Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.

5.        Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων.

6.        Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10.00 π.μ.

 

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ