Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2013

Δίλημμα ή αυταπάτη: βιβλίο έντυπο ή ηλεκτρονικό;

Η απόλαυση της ανάγνωσης και τα σύγχρονα διλήμματα

    Σαν να λέμε, Κιθαρίστας ή ντράμερ; Η απάντηση στο στημένο δίλημμα θα ήταν «βιβλίο» εφ' όσον προτι­μούμε το χταπόδι στα κάρβουνα και όχι στο φουρνάκι των μικροκυμάτων. Τα παίρνω με τη σειρά: ο μηχα­νολόγος που συντόνισε το έργο ώστε η Κοζάνη να αποκτήσει τον θαυμαστό ιντερνετικό οικισμό της και να γίνει η πρώτη ελληνική ψηφιακή πόλη, βιάστηκε ωστόσο στην ακροτελεύτια -και πιασάρικην, ομολογουμένως- ερώτηση του δημοσιογράφου «Ένα laptop ή ένα βιβλίο σε κάθε μαθητή;», ν’ απαντήσει ανενδοιάστως: «Οπωσδήποτε ένα laptopΑς ξεκολλήσουμε λίγο από τις παραδοσιακές μας αγκυλώσεις. Θα προτιμούσα να στέλνω τον επτάχρονο γιο μου στο σχολείο με ένα laptop υπό μάλης, παρά με ένα ογκώδες σακί­διο επ’ ώμου » (ΤΑ ΝΕΑ, «20 ερωτήσεις», 3 Ιουλ. 2010»).
Ώστε «παραδοσιακή αγκύλωση» το βιβλίο; Όσο κι αν μας ταλαιπώρησε με ανούσια έντυπα η σχολική εκπαίδευση, όσο κι αν δεν έχουμε εθιστεί να αντλούμε απόλαυση από το παραδοσιακό διάβασμα, μην πετούμε τις λέξεις σαν να φτύνουμε τσόφλια: δύσκολο να διαβαστεί ο Μπαλζάκ στο λάπτοπ· και ο Λεϊβνίτιος δυσκολότερα.
...
   Έχουμε τη μανία να καταστρέφουμε το παλιό στο ό­νομα του καινούργιου: αντί να χτίσουμε τις πολυκα­τοικίες παραδίπλα, όπως έκαμε όλη η Ευρώπη, ανα­τολική και δυτική, εμείς δια της αντιπαροχής γκρεμί­σαμε τα διατηρητέα και δη αγαλλιώντες· και πάλι τώ­ρα, για να εγκαθιδρύσουμε τα e-book θεωρούμε ανα­γκαίο να κατεδαφίσουμε το έντυπο βιβλίο. Μα και περί ποίων «παραδοσιακών αγκυλώσεων» πρόκειται, άλλωστε; Αν το σοβαρέψουμε, τότε οι πληροφορικάριοι είναι οι πλέον ιδεόληπτοι, επειδή η Πληροφορική και τα λάπτοπ της είναι σήμερα του συρμού -και η ιδεοληψία που ερείδεται στον συρμό είναι, λιγότερο συνειδητή και άρα πιο ανέλεγκτη από την παρωχημένη-. Εδώ απαιτείται προσοχή: το αμέσως προσεχές εκ­παιδευτικό ζαβλάκωμα θα επέλθει όχι τόσο από την έλλειψη του λάπτοπ όσο από την ακραία υποτίμηση του τεχνικού μέσου «χαρτί και μολύβι» που συνδυά­ζεται με τη βλακέντια υπεραξίωση και τον φετιχισμό  του διαδραστικού πίνακα.

   Η ηλεκτρική κιθάρα δεν μπόρεσε βεβαίως να υποκαταστήσει την «παραδοσιακή» δακτυλόκρουστη για τον ίδιο λόγο που το λάπτοπ δεν θα υποκαταστήσει ποτέ το χειροπιαστό βιβλίο. Βιβλίο και λάπτοπ μπορούν να συμπορεύονται ως παραπληρωματικά και αλληλοσυναρτώμενα και οι ηβώντες λαπτοπίστες έχουν κάμποσα να μάθουν από το «παραδοσιακό» βιβλίο, από τις τέχνες και τις τεχνικές του (το αρμόδιο υπουργείο ευνοεί τον φανατισμό υπέρ του λάπτοπ επειδή υποκαθιστώντας τα έντυπα θα μειώσει δρα­στικά το κόστος του σχολικού βιβλίου -και ως προς αυτό θα πράξει ορθά. Απλώς, πρέπει να βρεθούν στο μεσοβραχυπρόθεσμο μέλλον τρόποι και για την κα­λαίσθητη επιβίωση ορισμένων τουλάχιστον σχολικών βιβλίων· η έντυπη παράδοση να μη λείψει).

   Το δίλημμα ωστόσο «βιβλίο ή λάπτοπ» δεν είναι πλαστό: οι σημερινοί μαθητές και φοιτητές προκρίνουν αναμφίβολα -και ευλόγως- το λάπτοπ (βήμα προόδου: οι αμέσως προγενέστεροι προτιμούσαν τα φωτοαντιγραφημένα κλεψίτυπα εις βάρος των βιβλίων , επειδή εκτός από μοντέρνο είναι κυρίως μηχάνημα πολλαπλών χρήσεων· οι έφηβοι πληροφορούνται, εσεμεσάρουν, ψαύουν και πλοηγούνται και ερωτο­τροπούν στο αέναον Διαδίκτυον -ζουν στον θαυμαστό ψηφιακό κόσμο τους.

    Έναντι του κατά πολλά χρηστικότερου λάπτοπ, το βιβλίο αντιβάλλει τον παραδοσιακό του μηχανισμό, τον σχεδιασμό, την εκτύπωση και τη δεσιά του· την αίσθηση του αναλογικά μεταβλητού βάρους, το α­ναλλοίωτο μέγεθος των ατρέμιστων σελίδων και των στεριωμένων στοιχείων, τα διπλοπερασμένα χρώμα­τα, τις οσμές του χαρτιού, της μελάνης και του δέρ­ματος, την ανεξαρτησία από το ηλεκτρικό ρεύμα, την ομορφιά της τυπογραφικής τέχνης του και τελικά τη συναίσθηση της κληροδοσίας -κοντολογίς την επί­γνωση μιας πεπερασμένης αιωνιότητας που μορφοποιείται χάρη στην απτή υλικότητά του. Τα σύγχρονα λογισμικά έχουν να διδαχθούν από τον αστρολάβο των Αντικυθήρων.
Μήτε, εξάλλου, το λάπτοπ βολεύεται υπό μάλης· θέλει κι αυτό το σακίδιό του.

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 3 Μαϊου 2011.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου